ЎЎЎ Алена Ляўковіч. Якуты. Койданава. "Кальвіна". 2014.

    Алена Ляўковіч, намесьнік галоўнага рэдактара газэты “Звязда”. Прыйшла ў рэдакцыю яшчэ студэнткай, доўгі час працавала рэдактарам аддзела пісьмаў, нейкі час працавала ў “Народнай газеце.

                                                               ВЫСОКАЕ  НЕБА

                                                                      Журавіны

                                                       Крокамі адмерваю хвiлiны

                                                       Па прыцiхлай вулiцы пустой.

                                                       Прадае бабуля журавiны

                                                       Ў кошыку з бяросты залатой.

                                                       — Пакаштуй, дзiцятка, не саромся,

                                                       Сёньня назьбiрала ранiцой.

                                                       Колькi? От, з грашыма разьбяромся,

                                                       Лепш пагавары са мной, пастой.

                                                       Не глядзi, што ягады з кiсьлiнкай:

                                                       I ў жыцьцi ня ўсё — суцэльны мёд.

                                                       Вунь i у тваiх вачах iскрынкi,

                                                       Бы падталы шэра-сiнi лёд.

                                                       Журавiнам трэба дачакацца

                                                       Свайго часу — слодычы набраць.

                                                       Дай iм да Калядаў даляжацца —

                                                       Як цукеркi будзеш смакаваць.

                                                       А жыцьцё харошае, дурнiца!

                                                       У вачах iльдзiнкi не хавай.

                                                       Воцат можа i вiном зрабiцца,

                                                       Проста свайго часу пачакай.

                                                       Крокамi па вулiцах самотных

                                                       Колькi ўжо адмерана хвiлiн.

                                                       Я нясу у прыцемках халодных

                                                       Прыгаршчы пунсовых журавiн.

                                                       Кiслых ягад поўныя далонi,

                                                       Што усё ж рашылася купiць,

                                                       Прынясу, сыпну на падваконьне...

                                                       Засталося да зiмы дажыць.

                                                           Простая гісторыя

                                                       Пад вечар яны сустрэлiся.

                                                       Вачыма вочы сагрэлiся.

                                                       Зьдзiвiўся ён:

                                                       — Як я мог

                                                       Прайсьцi без цябе сто дарог?

                                                       I ноччу яны не рассталiся.

                                                       У прагных руках задыхалiся.

                                                       Шаптаў ён:

                                                       — Я проста ня мог

                                                       Прайсьці без цябе сто дарог.

                                                       А ранкам яны прачнулiся,

                                                       Адно аднаму усьмiхнулiся.

                                                       Сказаў ён:

                                                       — Ты знаеш сама,

                                                       Што Заўтра у нас няма.

                                                       Застаўся б, каб толькі мог,

                                                       Ды клiчуць мяне сто дарог.

                                                       Бяз жалю яны разьвiталiся.

                                                       Ёй памяць яе заставалася.

                                                       Яму — вечары перамог

                                                       Ды вечныя Сто Дарог.

                                                                     * * *

                                                       Пападалi зоры долу.

                                                       Неба адгаласiла

                                                       Па нашых нязбытных жаданьнях,

                                                       Па нашых змарнелых душах.

                                                       А мы так прагнулi неба,

                                                       А мы у яго прасiлi

                                                       Шкадобы, i дараваньня,

                                                       I трохi цяпла сярод сьцюжы.

                                                       Да неба было высока.

                                                       Далёка было да шчасьця.

                                                       Дарэмна мы рукi цягнулi,

                                                       Дарэмна малiтвы шапталi.

                                                       Бо здрада ня стала праўдай,

                                                       Адчай не хацеў смяяцца,

                                                       А вера з надзеяй паснулi,

                                                       I горыч салодкай ня стала.

                                                       Па нас галасiла неба.

                                                       Кацiлiся зьнiчкi-сьлёзы

                                                       З бязьмежнай прасторы мрояў

                                                       Да безданi, што мiж намi.

                                                       А мы, скамянеўшы, стаялi,

                                                       А мы разумелi: позна.

                                                       Нам засталiся толькi

                                                       Зоры, што пад нагамі…

                                            /Дзеяслоў. № 3 (22). 2006. С. 108-110./

     Алена Ляўковіч

                                                           АД  16.15  ДА  РАДЗІМЫ

    Мне пашанцавала больш, чым многім маім калегам, — да роднай вёскі ўсяго каля паўтары гадзіны язды. Мне не пашанцавала ў іншым: мая дарога дадому пазбаўлена разважаньняў, філязофіі, нават споведзяў, якія ў пасажырскіх цягніках ці ў міжгародніх аўтобусах можна часта пачуць ад зусім выпадковых спадарожнікаў. Размова ў агульным на некалькі гадзін купэ ні да чога не абавязвае, гарантуе ананімнасьць і дазваляе выказаць ўслых тое, што набалела, што насіць у душы ўжо немагчыма, мо таму людзі ў цягніках нярэдка такія шчыра-гаваркія? А нашаму брату толькі тое і трэба: занатаваў у памяці і выклаў потым на паперы. З уласнымі назіраньнямі i высновамі. (Што я сама, вяртаючыся з камандзіроўкі, нярэдка i рабіла.) А вось дадому так “шыкоўна” праехацца не атрымліваецца. Чаму? У электрычцы за нейкіх сорак хвілін не вельмі разгаворышся. А ўжо ў аўтобусе, які ідзе з райцэнтра ў вёску ў 16 гадзін 15 хвілін, — і пагатоў. Па-першае, там у перадвыхадны дзень пасьля абеду ў ім не да жыцьцёвай філязофіі — ідзе штохвілінная барацьба за выжываньне (чытай: за больш зручнае і ўтульнае разьмяшчэньне ў гэтым самым аўтобусе). Па-другое, у ім усе ўсіх ведаюць, і ніхто асабліва не будзе выказваць свае перажываньні і пачуцьці перад добрым тузінам знаёмых людзей, сярод якіх абавязкова знойдзецца “добразычлівец”, які назаўтра разьнясе ваша набалелае па ўсёй акрузе. Так што надзея пачуць цікавыя разважаньні аб месцы чалавека на зямлі, жыцьцёвую гісторыю ці тым больш споведзь гіне, нават не спрабуючы нарадзіцца. У прыгарадным аўтобусе людзі размаўляюць толькі з прыяцелямі ці аднавяскоўцамі. Астатнія едуць моўчкі, думаючы аб нечым сваім, нявыказаным. Хочаце, падзялюся, пра што думаю я? Хаця б вось так віртуальна, на паперы. Бо па дарозе дамоў мяне наўрад ці хто стане слухаць. Ды і я наўрад ці асьмелюся гаварыць...

                                                                            ***

    Вяртацца дадому, ведаючы, што нехта там цябе чакае, — гэта адна з найвялікшых даброт, дадзеных Богам. Мы карыстаемся гэтым падарункам, нярэдка нават не ўсьведамляючы таго, якое гэта шчасьце.

    Мы думаем, што маці ля брамкі будзе сустракаць нас усё жыцьцё, хіба ж можа быць інакш? Мы гаворым сабе, што прыяжджаем проста на сваю бацькаўшчыну, што важней за людзей, якія нас чакаюць, — гэта старая, дзедава яшчэ, хата, гэты карчысты сад, гэта зарослая крыніца за агародамі. Але прыходзіць дзень, калі рушыцца гэты гарманічны, вечны, здавалася б, сьвет. Усё застаецца на месцы — i хата, і сад, і крыніца. Толькі ля брамкі ніхто не стаіць, і яе даводзіцца адчыняць самому. Толькі іржавы ключ з цяжкасьцю паварочваецца ў замку. Толькі набрынялыя дзьверы не хочуць паддавацца, а ў пакоях холадна i вусьцішна ціха. А ў садзе гніюць непазьбіраныя яблыкі. Вось тады да нас прыходзіць роспачнае разуменьне: мы зусім адны ў гэтым вялізным бязьлітасным сьвеце, і няма ўжо чалавека, які заслоніць нас ад яго сваімі пяшчотнымі спрацаванымі рукамі. І тады мы ідзём на клады і плачам над двума невялікімі ўзгорачкамі. І прыгадваем, што яны, тыя, хто пад імі ляжыць, чакалі нас усё жыцьцё з усіх дарог. А мы ехалі да іх вельмі рэдка, думаючы, што яны будуць гэткія ж вечныя, як хата, як сад, як крыніца... Самае страшнае ў гэтым жыцьці — незваротна спазьніцца.

    Таму зноў стаю ў доўгай чарзе за білетам, штурхаюся ў набітым аўтобусе, а на душы сьвяточна-радасна. Бо там, у невялікай паміраючай вёсачцы, жыве маё найвялікшае шчасьце — у роднай, дзедавай яшчэ, хаце мяне чакае мама...

                                                                               ***

    А мясцовыя “хлопцы на выданьні” (так завуць у нас старых халасьцякоў, якіх становіцца чамусьці ўсё больш) па-гаспадарску разьмясьціліся на заднім сядзеньні і п’юць загадзя купленае “чарніла”.

    Размаўляюць гучна, прычым літаральна праз слова — мат. У аўтобусе едуць кабеты з дзецьмі, маладыя дзяўчаты. Рэагуюць на “пэрлы” дзецюкоў па-рознаму: хтосьці хіхікае, хтосьці гідліва моршчыцца, хтосьці, самы сьмелы, кідае ў бок нахабнікаў абураныя гнеўныя позіркі, якія гэтым самым нахабнікам абсалютна «да лямпачкі». Але ўсе маўчаць. У тым ліку і я, хаця вельмі брыдка за ўсім гэтым назіраць. Чаму маўчу?

    Навучаная горкім вопытам гарадзкога жыцьця, хачу проста даехаць дадому з непабітай фізіяноміяй і не аблітай з галавы да ног слоўным лайном (у лепшым выпадку). Ад уласнай баязьлiвасьці на душы яшчэ больш брыдка, сама сабой пагарджаю, але маўчу...

    Тое ж, пэўна, адчуваюць і многія мае спадарожніцы, асабліва тыя, у каго дзеці. Але ўсё маўчаць. Мужыкі ззаду, падагрэтыя віном, разыходзяцца ўсё больш i больш.

    Але тут у вялікай вёсцы ў аўтобус заходзіць кабета гадоў пад шэсьцьдзесят. Цётка, відаць па ўсім, з вясковай інтэлігенцыі — можа, настаўніца, можа, калгасная бухгалтарка. Яна слухае слоўныя вычварэньні хлопцаў роўна тры хвіліны. Потым падымаецца і ўладным голасам кажа: «А ну, замоўкніце, хамы!». Тыя прыгаломшана-здзіўлена замаўкаюць. Пасьля адзін, самы малады, агрызаецца — пасылае кабету самі ведаеце куды. Яна крута паварочваецца i загадвае вадзіцелю: «Прытармазі ля сельсавета. Там якраз участковы быў. Вось і здадзім яму цёпленькіх»... Кампанія хуценька хавае бутэлькі, малады просіць у цёткі прабачэньня, і наступае доўгачаканая цішыня. Яна працягваецца ўсю астатнюю дарогу, нават калі далёка ззаду застаецца сельсавет з участковым, каля якога вадзіцель так і не спыніўся. “Хлопцы на выданьні” сядзяць апусьціўшы вочы — ім сорамна. Магчыма, не за тое, што мацюкаліся пры дзецях і жанчынах, хутчэй за тое, што адна кабета ўмомант знайшла на іх, такіх «крутых», управу. Але галоўнае — вынік. У аўтобусе больш не чутно было лаянкі.

    Я думала пад тую непрывычную цішыню пра тое, што ў нас — грамадзтва перастрахоўшчыкаў. Мы маўчым нават тады, калі сутыкаемся з непрыкрытым хамствам, махлярствам, хлусьнёй. Маўчым, бо элемэнтарна баімся, што атрымаем па мордзе. Пры гэтым ажно курчымся ад агіды да саміх сябе. Я сама такая, не адмаўляюся. Але я гэта зразумела і магу пра гэта напісаць. Што, лічу, ужо само па сабе ў нашым сёньняшнім жыцьці — вялікі прагрэс.

                                                                               ***

    Каля Якутаў (ёсьць у нас такая вёска — Якуты, гэтым паведамленьнем я аднойчы вельмі заінтрыгавала аднаго міністру з Якутыі) прыгадалася, як мая адзіная ў жыцьці спроба скарыстацца службовым становішчам скончылася няўдачай з фізычнымі нават для мяне наступствамі і назаўсёды адбіла ахвоту спрабаваць тое яшчэ раз.

    Паехалi мы пад тыя самыя Якуты ў саўгасны гарох. Гарох быў кармавы, але дармавы, таму амаль гэткі ж смачны, як вэнгерскі зялёны мазгавых сартоў. I вось калі торбы нашыя былі амаль поўныя, на дарозе зьявілася міліцэйская машына, перакрыўшы сабой усе шляхі да адступленьня, бо вакол быў лес.

    Адчуваючы сябе зладзеямі, злоўленыя на гарачым, мы паджгалі ў лес, як тыя партызаны. Потым ускочылі ў братаву машыну і здолелі адарвацца ад прасьледавацеляў па няежджанай, няходжанай, толькі брату-паляўнічаму вядомай дарозе. Але яны нас дагналі-такі. Брат выйшаў з машыны, пайшоў нешта тлумачыць, сястра і малыя пляменьніцы спалохана маўчалі. Тады сытуацыю вырашыла ратаваць я (была толькі пасьля унівэрсытэта, вельмі ганарылася сваёй работай і ў геамэтрычнай прагрэсіі перабольшвала ўласную значнасьць). Я важна выйшла з машыны — трэба было гэта бачыць: драныя джынсы, кашуля ў зеляніне (павалілася ўцякаючы), кепка набок, на твары самаўпэненасьць. «Добры дзень. Я, уласна кажучы, карэспандэнт газэты ...» Больш нічога сказаць я не пасьпела — атрымала ад брата ладнага высьпятка ў месца, адкуль ногі растуць, і юзам, зьняслаўленая на вачах ахоўнікаў правапарадку, панеслася да машыны...

    Я цяпер кожную вясну саджу дома цэлую плянтацыю зялёнага гарошку. Сапраўднага, на самай справе не горшага за нейкі там вэнгерскі. А пра месца сваёй працы без прафэсійнай патрэбы гавару з вялікай неахвотай, нават калі людзі настойліва пытаюцца, і ўжо, крый Божа, без нейкага там гонару. Продкі лічылі, што добрыя манеры ўбіваюцца папругай. Пэўна, яны мелі рацыю...

                                                                             ***

    Каля тых жа самых Якутаў стаіць некалькі дубоў. Растуць яны не ў лесе, а паасобку, кожны нібы гаспадар навакольля. Праўда, растуць — гэта занадта сказана. Яны трымаюцца фактычна на адной кары. У гэтыя дрэвы столькі разоў трапляла маланка, што ўсярэдзіне ў іх не засталося нічога жывога, толькі вялізныя чорныя дуплы. Але — вось дзіва! — яны жывыя! Яны праз нейкі месяц знойдуць сілы выкінуць на вузлаватыя галіны маладую пяшчотную лістоту. А летам зноў у бясьсільнай лютасьці будзе паліць іх разьюшаная маланка. I зноў увесну яны будуць успыхваць зеленаватым лёгкім воблакам.

    Я цяпер, каторы раз дзівячыся на гэтыя дрэвы, згадвала нечыя радкі: «У вяршыні маленькіх i ніцых дрэў маланка ніколі не б’е»... Здаецца, Караткевіч так напісаў. Прыехала, паглядзела: i праўда, яго радкі. А пасьля тых, узгаданых, вось якія ідуць:

                                                    І пра тое кожны пяе салавей

                                                    Росным кветкам у роднай траве:

                                                    “У Беларусі Бог жыве”,—

                                                     І няхай давеку жыве...

    Вось на гэтай аптымістычнай ноце дазвольце закончыць. Гэтыя думкі якраз укладваюцца ў адрэзак часу: ад 16.15 да роднай вёскі.

     /Звязда. Мінск. 14 красавіка 2001./

     Алена Ляўковіч

                                                                 Раскіданае гняздо

                                                                   Пакаленьне ХХІ

                                      Чаму родная хата робіць блізкіх людзей чужымі?

    Дыхнуў люты ў твар сапраўдным красавіком, затрымцела ў празрыстым ранішнім паветры прадчуваньне вясны — і неадольным прыцягненьнем адазвалася родная вёска, уначы прыхо­дзячы ў снах аб дзяцінстве, удзень прылятаючы здалёк ні з чым не параўнальным цёплым пахам нагрэтай прызбы і адталай бліскучай зямлі. Захацелася хутчэй туды, дзе неўзабаве будуць спускаць бярозавік, дзе з-пад апалага лісьця прабіваюцца на балацянцы першыя курасьлепы, дзе хутка ўжо закружаць-заклякочуць, а пасьля ўладкуюцца-такі на нязграбным гнязьдзе, што пабудавалі на зламанай верхавіне ліпы, буслы. Гэтага нельга прапусьціць нізавошта, бо калі гэтага не ўбачыш з вокнаў роднай хаты, хіба ж вясна будзе тады вясной, а жыцьцё — жыцьцём?..

    Толькі вось буслоў сёлета не будзе. Вядома, яны прыляцяць, як і раней, і будуць кружляць над тым месцам, дзе было гняздо. А ні гнязда, ні ліпы ўжо няма. Сьпілавалі нашы новыя суседзі. Людзі лёзныя, яны купілі на дачу хату і ўчастак дзядзькі Анатоля ў яго брата за немалыя грошы — да Мінскай кальцавой ад нас і сарака кілямэтраў не будзе. Ганарыстыя, зусім чужыя, і сваімі, здаецца, у вёсцы станавіцца не хочуць ні на каліва. Прыехалі-паехалі, мы не ведаем нават, ні як іх завуць, ні чым яны займаюцца. Сьпілавалі дрэва з бусьлянкай — ледзь угаварылі пачакаць, пакуль птушаняты лётаць пачнуць, з надзвычайнай фанабэрыстасьцю заявілі, што “ў гэтай халупе” жыць не будуць, купілі яе толькі з-за ўчастка. Мы ўсе з цікавасьцю чакаем цяпер адкрыцьця дачнага сэзона, каб паглядзець, што ж за палац яны пабудуюць, калі даволі вялікая хата для іх як хлеўчык. Новы гаспадар так і заявіў: тут толькі скаціну трымаць…

    Дачны сэзон у вёсцы — падкрэсьлю: не ў дачным пасёлку, а менавіта ў вёсцы, якая ператварылася ў дачны пасёлак зусім нядаўна (дзеці вырасьлі, пазьяжджалі ў горад, там і атабарыліся; бацькі паўміралі ці састарэлі і зімой едуць да дзяцей у той жа горад) — карціна ўвогуле цікавая і дзесьці нават павучальная. Можна нават сказаць — тэатар нораваў. Драўляная нерухомасьць з участкам зямлі за сорак кілямэтраў ад сталіцы, страчваючы сваіх старых гаспадароў, становіцца “лякмусавай паперкай” для гаспадароў новых, якія атрымалі гэтую нерухомасьць у спадчыну. Тыя прыежджыя чужакі — што з іх возьмеш, чужакі і ёсьць. Але гэта хутчэй выключэньне. Як правіла, гаспадароў некалькі, як правіла, гэта родныя браты і сёстры. Бацькоўская хата раптам зусім нечакана для многіх ладзіць ім самы сур’ёзны ў жыцьці экзамэн. І адказы на яго няпісаныя пытаньні кожны знаходзіць сам — як падкажа сумленьне…

    Дзьве сястры не размаўляюць ужо каторы год з-за невялікай хаткі. Ім дваім, калі гадаваліся, разам з бацькамі і старой бабуляй чамусьці ніколі не было ў ёй цесна. Цяпер жа яны не могуць жыць пад адным дахам нават некалькі тыдняў улетку, адна не пускае другую нават на парог, дзеляць зямлю на немалым участку, выкопваюць адна ў адной кусты і саджанцы, капаюць мяжу, больш падобную на акоп… Брат і сястра падзялілі вялікую хату, што засталася ад маці, папалам, але не дагаварыліся, каму будзе паўночная палова, таму дзялілі хату ўдоўж — акурат па акну ў зале: палова акна аднаму, палова — другому. Сястра аказалася багацейшай, абабіла сваю палову белым сайдынгам і выставіла яе па продаж. Ахвотныя знайшліся хутка. Так і стаіць цяпер на ўезьдзе ў вёску амаль фантастычная пачвара — палова ашаляваная і пафарбаваная ў жоўтае, палова — мёртва-белая. Абедзьве падсьлепавата пазіраюць на вуліцу ў паўтара акна… Браты дзялілі бацькаў сад і, калі справа дайшла да спрэчнай антонаўкі — дрэў аказалася няцотная колькасьць, на два ніяк не дзялілася — проста сьсеклі яе, а пасьля ледзь не пабіліся за яблыкі з той яблыні: справа была ўвосень, год быў на антонаўкі ўраджайны. Стрыечнікі, што кожнае лета гадаваліся ў бабулі, хадзілі ўсюды разам, як спрэжаныя, гатовыя былі апошні кавалак адно другому аддаць. Атрымаўшы ад той жа бабкі ў спадчыну хату, у якую на канікулы прыяжджалі, мірна і спакойна падзялілі паміж сем’ямі дом і ўчастак. І ўсё б нічога, калі б не надзвычай засушлівае лета. А бабулін калодзеж мелкі, зусім не на два агароды з парнікамі разьлічаны. Карацей, адзін брат студню ад другога замкнуў. А той, нядоўга думаючы, зьбіў замок і бухнуў у ваду вядро саляркі. Праўда, хутка памірыліся: з рэчкі на каламажцы ваду ў бітоне ўдваіх было лацьвей цягаць…

    А ў хаты нашай суседкі таксама раптам спадчыньнік аб’явіўся. Мы ведалі, што ў дзевяностагадовай бабулі недзе ёсьць пляменьнік. Але думалі чамусьці, што ён або зьехаў куды, або згінуў — да бабкі ніхто не прыяжджаў, суседкі яе падкормлівалі і даглядалі, мая мама дагэтуль без сьлёз не можа ўспамінаць, як кожную раніцу бабка стаяла ля нашай брамкі і прасілася: “Адпраў ты мяне куды-небудзь!”. Бабка мела на ўвазе дом для састарэлых, куды нам нарэшце і ўдалося яе ўладкаваць і дзе яна праз два гады памерла. У тым доме бабку ніхто, акрамя “дэлегацыі” з вёскі, не наведваў, хавалі яе таксама вясковай грамадой, таму думалі, што яе неабшаляваная хата з земляной падлогай у сенцах не засталася нікому, у ёй нават сельсавет хацеў нешта кшталту сацыяльнага дома зрабіць. А во — амаль праз тры гады знайшоўся пляменьнік з сынам. Здалёк прыехаў — аж з самога Заслаў’я! Цэлых пяцьдзесят кілямэтраў будзе. Хату сталі рыхтаваць да продажу — пафарбавалі вокны і нават перакрылі шыфэрам дагэтуль гонтавую страху. Старыя, амаль стагадовыя сьцены пад гэткім сьветлым дахам зусім зьмізарнелі, хата бы прысела на кукішкі (ні пра падмурак, ні пра што іншае гаспадары не паклапаціліся). Цяпер у чаканьні дачнага сэзона сядзім з мамай у горадзе і гадаем: стаіць там Гарошчышына хата ці ўжо пад новай страхой лягла…

    А заўтра ўжо вясна. Яшчэ трохі — і пачнецца дачны сэзон. Родная хата сустрэне пасьля зімы настылымі сьценамі, але сагрэецца сама і сагрэе нашы адубелыя за паўгода, што тут не былі, душы і пачуцьці. А на выхадныя будзе самае неабходнае ў жыцьці — бягом па сонным горадзе на першы аўтобус, Ракаў, які толькі прачынаецца, гравійка да Волмы, на якой трасе так, што, здаецца, застанешся без зубоў. І паўгадзіны пехам насустрач сонцу, паўз возера, паўз лес… І здорава кладзецца на рытм хуткай хады клясычнае: “Трэба дома бываць часьцей, трэба дома бываць не госьцем…”

    А вось “каб душою не ачарсьцьвець і не страціць сьвятое штосьці» — гэта, відаць, яшчэ трэба вельмі пастарацца.

                                                                      ДАВЕДКА

    Якуты — вёска ў Путчынскім сельсавеце Койданаўскага раёну Мінскай вобласьці Рэспублікі Беларусь. Знаходзіцца за 18 км ад г. Дзяржынска, 45 км ад Мінска, 20 км ад чыгуначнай станцыі Койданава. У пачатку 1920-х гадоў у Велікасельскай воласьці Менскага павету, 10 двароў, 64 жыхары. На 1 студзеня 2004 г. 7 двароў, 13 жыхароў. Каля вёскі — парк актыўнага адпачынку “Якуцкія горы”.

    Пра этымалёгію назвы в. Якуты “Валахановіч, гісторык” піша што яна паходзіць ад “назвы народнасьці або этнічнай групы - якуты. Верагодна тут некалі жылі якуты. Якуты цяпер жывуць у Расіі” /Сцяг кастрычніка. Дзяржынск. 7 лютага 2004. С. 5./ {“... вёска Вертнікі - у аснове назвы тэрмін “верацеі” ў польскай трансфармацыі. Назвы-тэрміны: верацеі... 5) сухія ўчасткі зямлі ў вільготнай тундры. [С. 15.] ... вёска Якуты - назва народнасьці ці этнічнай групы - якуты. Верагодна, тут некалі жылі якуты...”. [С. 18.] /Валахановіч А. І.  Путчынскі сельскі Савет (гістарычны нарыс). // Дзяржынск. 2005./ З гэтага вынікае, што калі на землі Койданаўшчыны прыйшлі славяне-беларусы, то яны сьпілавалі ўвесь лес у Вертніках і бедныя якуты падаліся на раку Лену, каб сплысьці ў тундру, свае ўпадабаныя месцы...} Хаця Гісторыі не вядомыя войны паміж Вялікім Княствам Літоўскім і якутамі, якія, калі іх разьбілі, з жахам уцяклі ад ліцьвінаў ажна на берагі ракі Лены. Але магчыма, што назва Якуты злучана з арабскай мовай, якую ў ВКЛ прынесьлі татары, бо гісторыі вядомыя Якут ар-Румі або Йакут ар-Румі ібн Абдалах аль-Хамаві Абу Абдалах Шыхаб-ад-дын (1179-1229), арабскі філёляг, гісторык, географ і пісьменьнік. Магчыма, назва вёскі ідзе ад мусульманскага імя, але імя Якут таксама было вядома і ў ВКЛ: «Тоѣ ж присылки гайдуки Олешка Михалевскиі, Ондрюшка Мишитенок, Ян Волентовъ, Якутъ Радицкиі, Івашко Гробовскиі, Якуш Крестурет, Матыяс Садовскиі, Михаило Нездецкиі, Еѳремко Радковъ, Івашко Терезевъ, Стенка Чернополской... І тѣ ссыльные литовские люди казаки і войты по государеве грамоте посланы іс Тоболска в Томской город, а велено имъ государеву службу служить в Томъскомъ в казаках...” /О лицахъ, сосланныхъ въ Тобольскъ за 1654-1662 гг. // Бѣлокуровъ. С.  Изъ духовной жизни московскаго общества XVII в. Москва. 1902. С. 39-75./

                                                                    ДАДАТАК

                                                   На сьвята вёскі – з усёй Беларусі

     З самага нараджэньня малая радзіма адорвае нас чымсьці сапраўды вялікім. Незабыўныя краявіды роднай прыроды, любоў да месца, дзе нарадзіўся, урокі чалавечнасьці і працавітасьці, што выкладалі бацькі ўласным прыкладам, – з гэтага і не толькі пачынаецца Айчына. І хоць, паўтараючы паэта, “сьляды ў маленства замяло”, малая радзіма і ў дарослым узросьце застаецца для чалавека адной з найдаражэйшых і любых сэрцу каштоўнасьцей...

                                                             АПОШНІ  З  ЯКУТАЎ

     Сёньня ў вёсцы Якуты Путчынскага сельсавета – толькі тры карэнныя насельнікі. Ігнат Юльянавіч Сарнацкі (дарэчы, найстарэйшы жыхар), Мікалай Іосіфавіч Гармаза і Зінаіда Васільеўна Ляўковіч. Затое на сьвята “Любая вёсачка мая”, якое ладзілася ў трэці дзень лета і аб’яднала ўраджэнцаў не толькі Якутаў, але і колішняй вёскі Грынкевічы, з’ехалася каля 80 (!) ўдзельнікаў. Васіль і Станіслава Сарнацкія, Марыя Апраніч – вось імёны актывістаў, якія арганізавалі незабыўную сустрэчу землякоў.

    Былыя аднавяскоўцы – цяперашнія жыхары Дзяржынска, Мінска, іншых куткоў Беларусі – дзяліліся ўражаньнямі і ўспамінамі, расказвалі пра свае сучасныя будні. І, канечне, весяліліся: шчыра, ад душы, з размахам. Сьвяточны настрой, які не змагло сапсаваць нават пахмурнае надвор’е, падтрымала канцэртная праграма, наладжаная для былых месьцічаў удзельнікамі народнага хору народнай песьні “Весялуха” і сямейнага ансамбля “Скірмантаўскія сваякі”.

    “Вельмі дружная вёска была…”, – згадвалі даўнейшыя часы землякі. Але чаму была? Яна такой і засталася. Калі жыве памяць і любоў да кутка, з якога пайшоў у сьвет, значыць, спадчына – бацькоў, дзядоў, прашчураў — ніколі не будзе занядбанай.

     Ірына Драбышэўская

    /Узвышша. Дзяржынск. 21 чэрвеня 2012./