Аляксандар Казімеравіч
Сержпутоўскі нар. 21 чэрвеня 1864 г. у в. Бялевічы Слуцкага павету Менскай
губэрні Расейскай імпэрыі, у сям’і ляснога вартаўніка.
У 1880 г. скончыў Вызненскае
народнае вучылішча, у 1884 г. Нясьвіскую настаўніцкую сэмінарыю. Працаваў у
1884-1893 гг. настаўнікам на Мазыршчыне ды Случчыне, у 1893-1896 гг. у менскім
аддзяленьні Сялянскага пазямельнага банку ды Менскім паштова-тэлеграфным
ведамстве.
У 1896-1906 гг. супрацоўнік
паштамту у Санкт-Пецярбурзе. У 1904 г. скончыў Імпэратарскі Санкт-Пецярбурскі
Археалягічны інстытут. В 1906-1930 гг. супрацоўнік этнаграфічнага аддзела
Рускага Музэю Імпэратара Аляксандра III. Праводзіў этнаграфічныя экспэдыцыі у Менскай
губэрні, па левых доплывах Прыпяці. Узнагароджаны Малым залатым мэдалём Аддзела
этнаграфіі Імпэратарскага Рускага геаграфічнага таварыства за “Зборнік беларускіх
прыказак і прымавак”. Вывучаў дыялекты беларускай мовы. Пераклаў на беларускую
мову некалькі вершаў Тараса Шаўчэнкі. Выдаў “Сказки и рассказы
белорусов-полешуков” (1911), “Сказки и рассказы белорусов из Слуцкого уезда”
(1926), “Суеверия и предрассудки белорусов-полешуков” (1930). Захаваўся
рукапісны зборнік “Белорусские песни” з 53 тэкстамі, запісанымі ў Мазырскім павеце.
У 1919-1920 гг. у Нядзельным
унівэрсытэце Петраграда выступаў з лекцыямі пра жыцьцё і побыт беларускага
народу, настаўнічаў у Беларускай гімназіі ў Петраградзе. Зьдзейсьніў
этнаграфічную экспэдыцыя ў Пермскую губэрню (верасень 1920). У 1922 г.
ўзначальваў камісію па складаньні мапаў і вывучэньні нацыянальнага складу
насельніцтва пры Расейскай Акадэміі Навук. У 1923-1927 гг. зьдзейсьніў этнаграфічныя
паездкі па Беларусі, ды Смаленскай і Пскоўскай абласьцях РСФСР.
Ад 1925 г. Правадзейны чалец
Інстытуту беларускай культуры. Удзельнік Беларускай акадэмічнай канфэрэнцыі у
1926 г. па рэформе беларускага правапісу. Складальнік вопісаў беларускай
калекцыі, скіраванай на міжнародную выстаўку ў Лівэрпулі (1939).
Памёр 5 сакавіка 1940 г. у
Ленінградзе.
Шмат працаў Сержпутоўскага не
зьбераглося, бо яны, разам з архівам Беларускай Акадэміі навук, былі вывезены ў
Нямеччыну, і там зьніклі.
На месцы хутару ля в.
Перавалокі Ганцавіцкага раёну Брэсцкай вобласьці Рэспублікі Беларусі, дзе з
1864 па 1885 гг. жыў Аляксандр Казіміравіч Сержпутоўскі ў 2003 г. ўсталяваны
памятны знак.
Літаратура:
Бондарчик
А., Федосик А. А. К. Сержпутовский.
Минск. 1967. 119 с.
Касько
У. Збіральнік народных скарбаў. //
Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. № 2. Мінск. 1985. С. 26-29.
Сержпутоўскі
Аляксандр Казіміравіч. // Этнаграфія Беларусі. Энцыклапедыя. Мінск. 1989. С.
459.
Сержпутоўскі Аляксандар. // Сымон Кандыбовіч. Разгром нацыянальнага руху
ў Беларусі. Менск. 2000.
Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка
Мінска. У 4 кнігах. Кн. 1-я. Мінск. 2001. С. 507.
Сідонія
Веравызнаўчая,
Койданава
Трощанскій, В. Ф. Эволюція черной вѣры (шаманства) у якутовъ. Съ 10
фигурами и 4 приложеніями. Посмертное изданіе, редактированное Э. К. Пекарскимъ,
дополненное примѣчаніями Э. К. Пекарскаго и Н. Ѳ. Катанова и снабженное
приложеніями Э. К. Пекарскаго, А. А. Наумова и В. В. Попова. (Отдѣльный оттискъ
изъ «Ученыхъ Записокъ Императорскаго Казанскаго Университета»).
В этом сочинении
покойного исследователя якутской жизни В. Ф. Трощанского стройно, последовательно
и весьма обстоятельно изложена эволюция шаманства у якутов. Некоторые исследователи
этого рода приступают в делу с заранее составленной схемой и подбирают только
те факты, которые подтверждают высказанную теорию, но игнорируют все то, что
так или иначе не соответствует намеченной цели. Не то мы видим в настоящем
труде. Хотя автор изложил свое исследование, строго и последовательно
придерживаясь заранее принятой утилитарной теории Эволюции черной веры
(шаманства) у якутов, но им вполне добросовестно и с полным знанием изложены и
освещены религиозные взгляды и их последовательное развитие у якутов. Читатель
может не соглашаться с теми или иными выводами автора, но, изучая богатый и
весьма ценный в научном отношении материал, имеет возможность придти к тому или
другому заключению вполне самостоятельно. А что факты собраны обстоятельно и
изложены не ошибочно, тому порукой может служить то обстоятельство, что труд г.
Трощанского издан под редакцией и с поправками и дополнениями такого глубокого
знатока якутской жизни, каким является Э. К. Пекарский. Сочинение написано
живо, но, очевидно, не предназначено для широкой публики, так как помещено в
«Ученых Записках Императорского Казанского Университета», а незначительное
количество оттисков, конечно, не могло проникнуть в широкую публику, о чем
нельзя не пожалеть, ибо этот труд очень интересный и вполне доступный не одним
только специалистам, но и вообще образованному человеку, интересующемуся жизнью
разнообразных народов нашего обширного отечества.
А. Сержпутовский.
/Живая Старина. Періодическое
изданіе отдѣленія этнографіи Императорскаго Русскаго
Географическаго Общества. Вып. I. С.-Петербургъ. 1907. С. 5-6./
ДАВЕДКА
Васіль Піліповіч Трашчанскі - нар. 7 сакавіка
1843 г. у павятовым горадзе Аргееў Бесарабскай губэрні Расійскай імпэрыі, у сям’і
двараніна. Скончыў Кішынёўскую гімназію, навучаўся ў Пецярбургскім тэхналягічным
інстытуце. Арыштаваны ў 1878 г. за прыналежнасьць да тэрарыстычнай дзейнасьці і
прысуджаны да 10 гадоў катаргі, якую адбываў у Карыйскай турме. На вечнае паселішча
адпраўлены ў 1886 г. у сяло Чэркех Батурускага ўлусу Якуцкай акругі Якуцкай
вобласьці дзе вывучаў якуцкую мову, займаўся дасьледаваньнем эканомікі, культуры,
гісторыі насельніцтва. Выдаваў нелегальны часопіс “Улусный сборник”, навучаў
якутаў сталярнаму, кавальскаму рамяству, вучыў грамаце якуцкіх дзяцей, займаўся
агародніцтвам. Жаніўся на якутцы, меў ад яе 2 дзяцей. 25 лютага 1898 г. памёр.
Пасыянарыя Эксамадура,
Койданава
Эдуард Карлавіч Пякарскі -
нар. 13 (25) кастрычніка 1858 г. на мызе Пятровічы Ігуменскага павету Менскай
губэрні Расійскай імпэрыі. Навучаўся ў Мазырскай гімназіі, у 1874 г. пераехаў
вучыцца ў Таганрог, дзе далучыўся да рэвалюцыйнага руху. У 1877 г. паступіў у
Харкаўскі вэтэрынарны інстытут, які не скончыў. 12 студзеня 1881 г. Маскоўскі
ваенна-акруговы суд прысудзіў Пякарскага да пятнаццаці гадоў катаржных працаў.
Па распараджэньні Маскоўскага губэрнатара “прымаючы пад ўвагі маладосьць,
легкадумнасьць і хваравіты стан” Пякарскага, катаргу замянілі ссылкай на паселішча
“ў аддаленыя месцы Сыбіры з пазбаўленьнем усіх правоў і стану”. 2 лістапада
1881 г. Пякарскі быў дастаўлены ў Якуцк і паселены ў 1-м Ігідейскім наслезе Батурускага
ўлусу, дзе пражыў каля 20 гадоў. У ссылцы пачаў займацца вывучэньнем якуцкай
мовы. Памёр 29 чэрвеня 1934 г. у Ленінградзе.
Кэскилена Байтунова-Игидэй,
Койданава
Э. Пекарскій. Къ вопросу о
происхожденія слова «тунгусъ». Отд. отт. изъ «Этногр. Обозр.», 1906, № 3-4.
Знаток якутского
языка и быта инородческих племен, населяющих Сибирь, Э. К. Пекарский в своей
статье дает подробный разбор статьи А. И. Шиманьского, сделавшего в том же «Этнографическом
Обозрении» (за 1905 г., № 4, стр. 109) попытку выяснить происхождение и действительное
значение слова «тунгус». Соглашаясь с доводами Э. Пекарского, редакция «Этнографического
Обозрения» оговаривается в примечании, что помещая в 67-ой книге статью г.
Шиманьского, она «не имела в то вромя возможности дать ее на просмотр специалисту
якутского языка» и что в настоящее время этот промах она охотно возмещает
критической статьей Эд. Пекарскаго (стр. 206).
Прочитывая
глубокомысленные рассуждения и тонкости филологических аналогий г. Шиманьского,
невольно является вопрос: для какой цели почтенный беллетрист написал эту
работу? Если для того, чтобы лишь дать головоломную статью, то он забывает, что
эта забава многим приносит вред: одни даром утомляют зрение при чтении «серьезных
научных трудов», другие же ради выяснения истины затрачивают время на написание
критических отзывов. Для автора прекрасным примером, мог бы служить г.
Серошевский, о котором упоминает и г. Пекарский в своей критической статье.
Обнаружив огромный художественный талант в беллетристических произведениях, г.
Серошевский, которому, как и г. А. Шиманьскому, не достает основательного
знакомства с языком и бытом якутов, сделал в своем большом этнографическом
труде об этом народе много непростительных ошибок.
Статья
г. Пекарского и не специалистами читается с большим интересом.
А.
Сержпутовский.
/Живая Старина. Періодическое изданіе отдѣленія этнографіи
Императорскаго Русскаго Географическаго Общества. Вып. II. Отд. III. С.-Петербургъ. 1907. С. 28-29./
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz