ЛЕНІНСКАЯ ПРАЎДА
(Казка)
Жылі на вёсцы два браты. Поле яны аралі,
зямлю сьлязьмі палівалі і гарбы сабе нажывалі. Хлябок і скаціну ў іх паны
забіралі, а плацілі за гэта кулакамі ў сьпіну.
Жылі браты не год і не два, а невядома
колькі. Навокал і другія мужыкі таксама жылі.
Абрыдла братам рабіць на чужое здароўе. Рашылі яны адправіцца па Расіі-матушцы праўды шукаць.
Ідуць яны месяц, ідуць год. Бачаць — стаіць
вялікае сяло. Пасярэдзіне — панскі дом і царква каменная.
— Дай, — думаюць браты, — зойдзем сюды і папытаем
праўды.
Ідуць яны па вёсцы, а насустрач ім пан у калясцы
едзе.
— Чые вы, мужычкі, адкуль ідзеце і чаго шукаеце?
— запытаў іх пан.
Браты адказваюць яму:
— Жылі мы, жылі ў жабрацтве, у горы, больш
сілы не хапіла так жыць. Ідзем праўды шукаць. Навучы нас, пане, дзе яе знайсьці.
— Добра, — кажа пан, — пакажу я вам праўду,
калі пажадаеце, толькі вы мне папрацуеце за гэта.
Згадзіліся браты.
Працавалі яны, працавалі: поле аралі, зямлю
сьлязьмі палівалі. Прайшоў год. Прыходзяць яны да пана і гавораць:
— Навучы зараз, пане, як нам праўду знайсьці.
— Ну, вось вам і праўда, — адказвае ім пан,
— голь нямытая, працаваць вам заўсёды на нас, паноў.
Плюнулі браты і пайшлі далей. Ідуць яны
месяц, ідуць год. Бачаць, стаіць поп.
— Навучы, айцец, дзе праўду знайсьці? — пытаюць
яны.
— Добра, — кажа ён, — я вам праўду ў цара
нябеснага вымалю, а вы ў мяне папрацуйце за гэта.
Згадзіліся браты. Працавалі яны, працавалі,
зямлю сьлязьмі палівалі. Прайшоў год. Прышлі браты да папа, а ён ім кажа:
— Працуйце вы добра і не гнявіце бога —
вось і ваша праўда.
Плюнулі браты і пайшлі далей. Прыходзяць
яны да купца. Выйшаў ён тоўсты і багацей за пана і папа.
— Добра, — кажа купец, — навучу я вас
праўдзе, толькі папрацуйце на мяне.
Згадзіліся браты. Пачалі браты працаваць і
гарбы нажываць. Вучыў іх купец, як чэсны народ ашукваць і беднату абмерваць. Не
дачакаліся і году, як малодшы брат і кажа:
— Не пайду я больш праўды шукаць, няма яе
на сьвеце, праўды мужыцкай.
І вярнуўся ён у сваю вёску. А старшы брат
настойлівы, —не хацеў ён без праўды дамоў варочацца. Пайшоў ён адзін да
фабрыканта.
Фабрыкант і за пана, і за папа, і за купца
багацей. Пачаў старшы брат працаваць у яго. А на фабрыцы многа людзей працуе.
Працавалі яны многа год. Гарбы нажывалі, а
праўды не бачылі. Толькі раз пачуў брат на зьмене ціхую гутарку:
— Ёсьць чалавек адзін — ён і праўду ведае.
Завуць гэтага чалавека Леніным, а жыве ён на поўначы, у Піцеры.
Запомніў брат імя гэта і пайшоў шукаць гэтага
чалавека.
Ішоў многа дзён, а можа быць і месяцаў. Прыйшоў
у Піцер. Бачыць, ідзе рабочы. Ён яго запытаў ціхенька:
— Дзе тут Леніна знайсьці? А той яму яшчэ
цішэй:
— Пойдзем са мной, я цябе давяду.
Вось і прышлі яны ў звычайны пакой. Кругом
розных кніг многа. Выйшаў да іх чалавек, апрануты небагата, але чыста. Ён і
кажа:
— Добры дзень, таварышы, што скажаце
добрага?
Расказаў яму брат, як ён праўду шукаў.
Доўга з ім гаварыў Ленін, аб парадках на фабрыцы распытваў, аб вясковай беднаце,
а потым сказаў:
— Правільна ты зрабіў: на фабрыцы праўду ты
лепш пазнаеш. Вы яе там у руках трымаеце.
І расказаў Ленін таму брату, як трэба за
рабочую праўду змагацца, каб не служыць ні панам, ні купцам, ні фабрыкантам, і
як выгнаць іх разам з царом.
Вярнуўся брат зноў на фабрыку і пачаў
другім ленінскую праўду тайнымі словамі расказваць. Адзін расказвае, а дзесяць
слухаюць, дзесяць расказваюць, сто слухаюць. І пайшла ленінская праўда па ўсім
сьвеце.
Многа год хадзіла яна па фабрыках і вёсках.
Узьнімала яна рабочых і сялян на барацьбу. А ў Кастрычніку 1917 г. абвясьцілася
гэта праўда зычным голасам, залпамі на ўвесь сьвет. Пайшлі рабочыя і сяляне бязьлітаснай
вайной на памешчыкаў і фабрыкантаў. А вёў іх тады сам Ленін са сваім лепшым
памочнікам Сталіным. І ўзяла верх у Кастрычніку ленінская праўда.
З таго часу рабочыя і сяляне больш не працуюць
на паноў і фабрыкантаў, гарбоў не нажываюць, зямлю сьлязьмі не паліваюць, самі
гаспадары сваіх фабрык, сваёй зямлі і свайго жыцьця.*
* Зап. у в. Заломнае, Жлобінскага р., 1936 г. Варыянты гэтай
казкі зап. таксама ў Клічаўскім і Лагойскім р.р.
/Дарэвалюцыйная і
Совецкая Беларусь у народнай творчасці. Менск. 1938. С. 93-97, 280./
ЛЕНИНСКАЯ ПРАВДА
БЕЛОРУССКАЯ СКАЗКА
Жили
в деревне два брата. Поле пахали, землю слезами поливали, горбы себе наживали.
Хлеб и скотину у них паны забирали, а платили за это кулаками в спину.
Маялись
братья не год и не два, а неизвестно сколько. И другие мужики вокруг жили не
лучше братьев.
Надоело
братьям работать на чужое здоровье. Решили они отправиться по России-матушке
искать правду. Пошли. Идут месяц, идут год. Видят: стоит большое село. Посреди
села — панский дом и рядом — церковь каменная.
«Дай,
— думают братья, — зайдем сюда, спросим, где правда живет».
Идут
они по деревне, а навстречу им пан в коляске едет.
—
Чьи вы, мужички, откуда идете и чего ищете?— спрашивает их пан.
Отвечают
ему братья:
—
Жили мы в нищете, в горе, больше сил нехватает так жить. Идем правду искать.
Научи нас, пан, где ее найти.
—
Хорошо, — говорит пан, — покажу я вам правду, если пожелаете, только вы мне год
поработайте за это.
Согласились
братья.
Работали
они, работали: поле пахали, землю слезами поливали. Прошел год. Приходят они к
пану и говорят:
—
Научи же нас, пан, как нам правду найти.
—
Ну, вот вам и правда, — отвечает им пан, — голь вы немытая, работать вам всегда
на нас, панов!
Плюнули
братья и пошли дальше. Идут месяц, идут год. В село пришли. Поп идет навстречу.
Братья
к нему:
—
Научи, отец, где правду найти.
—
Хорошо, — говорит поп, — я вам правду у царя небесного вымолю, а вы у меня год
за это поработайте.
Согласились
братья. Работали они, работали: пашню попу пахали, слезами землю поливали.
Прошел год. Пришли братья к попу, а он им говорит:
—
Работайте хорошо, бога не гневите, — вот ваша правда!
Плюнули
братья, пошли дальше. Приходят они к купцу. Вышел он, богатый, толстый, толще
пана и попа.
—
Хорошо, — говорит купец, — научу я вас, где правду найти, только поработайте вы
год на меня.
Согласились
братья. Стали они на купца работать, горбы наживать. Учил их купец, как честной
народ обманывать, бедноту обмеривать. Не прошло еще и года, как младший брат и
говорит:
—
Не пойду я больше правду искать! Нет ее на свете — правды мужицкой!
И
вернулся он в свою деревню. А старший брат настойчивый — не хотел без правды
домой возвращаться. Пошел один к фабриканту.
Фабрикант
и пана, и попа, и купца богаче. Начал старший брат работать у него. А на
фабрике много людей работает.
Работали
они много лет. Горбы наживали, а правды не видали. Раз услышал брат тихую
беседу:
— Есть только один человек, который правду знает. Зовут этого человека
Ленин, а живет он в Питере.
Запомнил
брат имя и пошел искать этого человека.
Шел
много дней, а может быть и месяцев. Пришел в Питер. Видит: идет рабочий. Он его
спросил тихонько:
—
Где здесь Ленина найти? А тот ему еще тише:
—
Пойдем за мной, я тебя доведу.
Вот
пришли они в обыкновенную комнату. Кругом разных книг много. Вышел к ним
человек, — одет не богато, но чисто. Вышел и ласково говорит:
—
Здравствуйте, товарищи, что скажете хорошего?
Рассказал
ему брат, как он правду искал. Долго с ними говорил Ленин о порядках на
фабрике, о деревенской бедноте расспрашивал, а потом сказал:
— Правильно ты сделал, что на фабрику пошел правду искать, — там скорее
узнаешь, где она есть. Вы ее в руках своих держите.
И
рассказал Ленин брату, как надо за рабочую правду бороться, чтобы не служить ни
панам, ни купцам, ни фабрикантам, и как выгнать их вместе с царем.
Вернулся
брат на фабрику и начал товарищам ленинскую правду рассказывать. Один
рассказывает — десять слушают, десять рассказывают — сто слушают. И пошла
ленинская правда по всему свету.
Много
лет ходила она по фабрикам и деревням. Поднимала рабочих и крестьян на борьбу.
А в октябре семнадцатого года объявилась эта правда, заговорила громким
голосом, на весь мир загудела. Пошли рабочие и крестьяне войной на помещиков и
фабрикантов. А повел их сам Ленин со своим лучшим помощником — Сталиным. И
взяла верх ленинская правда.
С
тех пор рабочие и крестьяне не работают больше на панов и фабрикантов, горбов
не наживают, землю слезами не поливают, — сами хозяева своих фабрик, своей
земли и жизни своей.*
* Записано в дер. Зломное
Жлобинского района, Белорусской ССР. Перевод с белорусского.
/Творчество народов СССР. Москва. 1937. С.
12-14, 521;
Творчество народов СССР. Москва. 1938. С. 27-30, 574./
Мікіпар Кірыкавіч Сядалішчаў (Джэгэ Аныстыраў - Дьуегэ Ааныстыырап) – нар. 29 студзеня 1913 г. у Кэнцікскім насьлезе Верхневілюйскага вулусу Вілюйскай акругі Якуцкай вобласьці Расійскай імпэрыі.
У 1931 г. паступіў у Вілюйскае пэдагагічная вучылішча імя М. Г. Чарнышэўскага. Студэнтам прымаў актыўны ўдзел у правядзеньні зямельнага перадзелу ў вулусе ды арганізацыі першай сельскагаспадарчай талакі ў родным насьлезе, аднак па стане здароўя быў змушаны пакінуць вучобу ў пэдтэхнікуме.
У 1934-1936 гг. працаваў настаўнікам якуцкай мовы і літаратуры ў шэрагу школаў Вілюйскага ды Верхнявілюйскага раёнаў. У 1936 г, па заканчэньні курсаў, быў накіраваны ў Намскі раённы камітэт каб кіраваць аддзелам па піянэрскай працы. Ад 1933 г. пачаў друкавацца.
У 1938-1941 гг. Сядалішчаў працуе сакратаром, затым адказным рэдактарам рэспубліканскай піянэрскай газэты “Belem buol”.
У жніўні 1941 г. Мікіпар Сядалішчаў быў пакліканы ў шэрагі РСЧА. Скончыў курсы радыстаў, затым афіцэрскага камсаставу ды ў званьні малодшага лейтэнанта камандаваў узводам. Удзельнічаў у баях пад Калініным і Ленінградам, быў тройчы паранены. Зьвесткі пра яго абарваліся ў лютым 1944 г.
Мэлса Аланхасут,
Койданава
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz