РОДНАЕ
— Па выхаваньні я інтэрнацыяналіст, —
гаварыў вядомы ў рэспубліцы мастак-кераміст Сямён Саўрыцкі, калі мы з ім
пазнаёміліся. — Для мяне, як і многіх беларусаў, сваё роднае, нацыянальнае
быццам не існавала, не засяроджваў асабліва на гэтым я ўвагі. Прынамсі, да
аднаго выпадку. Наладжвалася выстаўка беларускага мастацтва ў Якуціі. Некалькі
маіх прац — гладышоў, варэек, куфляў, глякоў, чарак, сьвісьцёлак — таксама
ўзялі на яе. Запрасілі паехаць туды і мяне. Ніколі я не быў у Якуціі, дай,
думаю, зьежджу... Не скажу, каб нечым уразіла мяне тая выстаўка. Ды і сама
Якуція. Але адзін эпізод, што адбыўся там, перавярнуў усё маё ўяўленьне аб
мастацтве. Стаяў я ля сваіх вырабаў, апавядаў пра іх, адказваў на пытаньні. І
вось падыходзіць да мяне зусім стары чалавек. Было яму гадоў дзевяноста, а
можа, і болей. Ён быў не адзін, а з дачкою, таксама ўжо старой жанчынай. Убачыў
зробленыя мною гладышы, глякі, варэйкі, куфлі, чаркі, сьвісьцёлкі, і як бы
анямеў. А потым раптам заплакаў, заліўся сьлязьмі. Ледзь супакоілі мы яго разам
з дачкою. Аказалася, сам гэты стары родам з Беларусі, быў высланы ў Сыбір, там,
можна сказаць, пражыў усё сваё вядомае жыцьцё. Зусім забыў Беларусь... А ўбачыў
мае вырабы — і ажыло роднае, тое, чым жыў у дзяцінстве, — хата, двор, бацька,
маці, гладышы і глякі, з якіх калісьці піў малако, бярозавік... Так узяло
старога за душу, што ён і назаўтра, і напасьлязаўтра прыходзіў на выстаўку. І
чаго толькі не расказваў, чаго не ўспамінаў!.. Я, як зачынілася выстаўка, аддаў
яму свае вырабы. Бачылі б вы, як радаваўся ён, як мне дзякаваў. Аж рукі
цалаваў! А ў мяне пасьля гэтага і думка ўзьнікла: “Есьць усё ж нешта нашае,
беларускае, што належыць толькі нам і больш нікому, што нікога так не хвалюе,
як саміх нас, беларусаў”. І з таго часу толькі на роднай мове пачаў размаўляць,
па вёсках езьдзіць, шукаць усяго свайго, што яшчэ не загінула, засталося. І ўсё
гэта ўзнаўляць, ляпіць у гліне. І, ведаеце, мяне за гэта палюбілі не толькі ў
Беларусі, але і далёка за межамі, бо, як выявілася, таго, што ёсьць у нас,
нідзе больш няма... І яно не толькі ў назвах, але і ў формах, у мэтадах
апрацоўкі матэрыялу, у зьмесьце, прызначэньні кожнай рэчы. І ў гэтым — сваім,
нацыянальным, беларускім — я, як цяпер разумею, цікавы, патрэбны многім...
/Літаратура і Мастацтва. Мінск. № 2. 8 студзеня 1993. С. 8./
Борис Сачанка
РОДНОЕ
(записки разных лет)
— По воспитанию я интернационалист, — говорил известный в Беларуси
художник-керамист Семен Саврицкий, когда мы с ним познакомились. — Для меня,
как и многих белорусов, своего родного, национального как будто бы не
существовало, не сосредотачивал на этом внимания. По крайней мере, до этого
случая.
В Якутии организовали выставку
белорусского искусства. Несколько моих работ — гладышей, варэек, куфлей,
гляков, чарок, свистелей — взяли на выставку. Пригласили поехать туда и меня.
Никогда я не был в Якутии, дай думаю, съезжу... Не скажу, что бы чем-то
поразила меня та выставка. Да и сама Якутия. Но один эпизод, что произошел,
перевернул все мое представление об искусстве. Стоял я возле своих изделий,
рассказывал о них, отвечал на вопросы. И вот подходит ко мне совсем старый человек.
Было ему лет девяносто, а может, и больше. Он был не один, а с дочерью, тоже
уже старой женщиной. Увидел сделанные мною изделия и как бы онемел. А потом
вдруг заплакал, залился слезами. Едва успокоили мы его вместе с дочерью.
Оказалось, что сам этот старик родом из Беларуси, был выслан в Сибирь, там,
можно сказать, прожил всю свою сознательную жизнь. Совсем забыл Беларусь... А
увидел мои изделия — и ожило родное, то, чем жил в детстве, — хата, двор,
гладыши и гляки, из которых когда-то пил молоко, березовик... Так взяло старика
за душу, что он и назавтра, и послезавтра приходил на выставку. И чего только
не рассказывал, чего не вспоминал!.. Я, как закрылась выставка, отдал ему свои
изделия. Видели бы вы, как обрадовался он, как меня благодарил, даже руки
целовал! А у меня после этого и мысль возникла: «Есть все же что-то наше,
белорусское, что принадлежит только нам и больше никому, что никого так не волнует,
как самих нас, белорусов».
И
с этого времени только на родном языке начал разговаривать, по деревням ездить,
искать все свое, что еще осталось, не пропало. И все это воспроизводить, лепить
из глины. И, знаете, меня за это полюбили не только в Беларуси, но и далеко за
ее пределами, ибо, как оказалось, такого, что есть у нас, нигде больше нет... И
оно не только в названиях, но и в формах, методах обработки материала, в
содержании, назначении каждой вещи, и в этом — своем, национальном, белорусском
— я, как теперь понимаю, интересен, нужен многим...
Борис Сачанка.
Перевод выполнен с издания: Барыс Сачанка
«Родное (Запісы розных гадоу)» — Литература; Мастацтва» 8.01.93 г.
Перевели Алесь Баркоускі, Виктория
Петрушкина.
/Кыым. Дьокуускай.
Ыам ыйа 27 к. 1997
с./
Барыс Іванавіч Сачанка – нар. 15 траўня
1936 г. у в. Вялікі Бор Хойніцкага раёну Гомельскай вобласьці БССР (СССР)
У
1943 годзе нацысцкія войскі спалілі Вялікі Бор, а у чэрвені таго ж году Барыс
разам з бацькамі быў вывезены ў Нямеччыну. Працаваў на фэрме нямецкага баўэра.
Затым быў лягер перамешчаных асобаў. Вярнуўся на радзіму ў 1945 годзе.
У 1955 годзе Сачанка паступае на
аддзяленьне журналістыкі філялягічнага факультэту БДУ, які скончыў у 1960 г. У
час вучобы ва ўнівэрсытэце (з 1958) пачаў працаваць у часопісе «Вожык». Сябра
СП СССР ад 1960 г.
У 1960-1976 гг. працаваў у аддзеле прозы
часопісу “Полымя”, у 1976-1986 гг. сакратар праўленьня Саюзу пісьменьнікаў
БССР. Прымаў удзел у рабоце XXXV сэсіі Генэральнай Асамблеі ААН (1980). Ад 1986
г. загадчык рэдакцыі перакладной замежнай літаратуры выдавецтва “Мастацкая
літаратура”. У 1993-1995 гг. галоўны рэдактар выдавецтва “Беларуская
Энцыклапедыя”.
Памёр 5 ліпеня 1995 годзе ў г. Мінск
(Рэспубліка Беларусь).
Узнагароджаны двума ордэнамі “Знак Пашаны”,
мэдаль Францыска Скарыны. Ляўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа
(1982). Ляўрэат Літаратурнай прэміі СП Беларусі імя І. Мележа (1991).
Літаратура:
* Савік Л. С. Сачанка Барыс. // Беларускія пісьменнікі.
Біябібліяграфічны слоўнік ў 6 тамах. Т. 5. Мінск. 1995. С. 264-265.
* Смольская В. У. Сачанка Барыс. Бібліяграфія. // Беларускія
пісьменнікі. Біябібліяграфічны слоўнік ў 6 тамах. Т. 5. Мінск. 1995. С. 265-270.
Дыгмара Алілуй,
Койданава
Сямён Рыгоравіч Саўрыцкі - нар. 23
траўня 1940 г. ў вёсцы Міхалова Лагойскага раёну Менскай вобласьці БССР - СССР.
Скончыў Мінскае мастацкае
вучылішча ў 1967 г. Працоўны шлях пачаў настаўнікам адной з вясковых школ
Лагойшчыны, маляваў шыльды, афармляў інтэр’еры. Паваротным у жыцьці майстра
стаў час, калі яго дачка Тацьцяна паступіла ў Бабруйскае мастацкае вучылішча па
спэцыяльнасьці “кераміка” і папрасіла змайстраваць для сябе ганчарны круг. З
таго моманту Сямён Саўрыцкі зрабіў кераміку справай свайго жыцьця.
У верасьні 1991 г. сп. Я. Лецка,
акторка Тацьцяна Мархель, фальклёрны ансамбаль “Рунь”, народны майстра па
кераміцы, Сямён Саўрыцкі, наведалі сваіх землякоў у Якуцку дзеля азнаямленьня з
дзейнасьцю мясцовай суполкі “Суродзіч”. Сямён Саўрыцкі тады прывёз у Якуцк
плойму сваіх керамічных вырабаў.
Сямён Саўрыцкі сябра Саюза
народных мастакоў з 1998 года. Ягоныя мастацкія вырабы выстаўляліся ў
Нямеччыне, Польшчы, ЗША, Ізраілі, Японіі, ААЭ. А ў Лагойску, сфарміравалася
дынастыя, школа ганчароў (дачка Тацьцяна, зяць Іван Раманчук, прыняў ад бацькі
эстафэту і малодшы сын Уладзімер). Змог
праявіць сябе майстар і як выбітны мастак-пэйзажыст.
7 студзеня 2008 г. Сымон Саўрыцкі памёр.
Джахтара Куё,
Койданава.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz