Генадзь Пятровіч Аўласенка нар. 16 жніўня 1955 г. у в. Ліпавец Вушацкага
раёну Віцебскай вобласьці БССР (СССР).
У
1972 г. закончыў Вушацкую сярэднюю школу, з 1974 па 1976 год служыў ва
ўзброеных сілах. Затым вучыўся на біялягічным факультэце БДУ, але навучаньне
кінуў напрыканцы 5 курсу.
А потым было “вандраваньне
па неабсяжных сыбірскіх прасторах… Забайкальле, Якутыя… Вандраваньне без
усялякай пэўнай мэты, проста так. Я спыняўся ў нейкім адным месцы, уладкоўваўся
на працу, нейкі час працаваў. Калі зьбіралася больш-менш прыстойная сума
грошаў, звальняўся, садзіўся ў самалёт і ляцеў кудысьці яшчэ, зараньне гэтага
не плянуючы нават. Праўда, у адным месцы затрымаўся на даволі значны тэрмін. У
Якутыі, на зьверафэрме, зьвераводам. Вырошчваў пясцоў, сябраваў з мясцовымі
жыхарамі і… працягваў пісаць вершы. Усё яшчэ рускамоўныя. А потым пацягнула на
радзіму. Вярнуўся, завочна скончыў усё той жа біяфак (толькі дзеля дыплёма). А
перад гэтым пасьпеў ажаніцца, трывала асеў у г. Чэрвені і жыву там да гэтага
часу. ... Праўда, за час арміі, вучобы на біяфаку і сыбірскіх сваіх вандровак,
родную мову я амаль што забыўся… ды і потым амаль не ўжываў яе… і доўжылася
гэта даволі доўга, аж да 1990 года, калі пачаў працаваць настаўнікам у
Вайнілаўскай базавай школе (дзе і зараз працую). У вясковай школе навучаньне,
зразумела ж, было беларускамоўным, так што я вельмі хутка ўспомніў родную мову,
і пачаў на ёй не толькі выкладаць біялёгію і хімію, але і размаўляць, і нават
думаць. … Хоць я і перайшоў у сваёй творчасьці на беларускую мову, канчаткова з
рускамоўнай сваёй творчасьцю так і не парваў”.
Затым быў рэдактарам аддзела падлеткавай
творчасьці ў часопісе “Маладосць”. Ад 1999 г. чалец Саюзу пісьменьнікаў
Беларусі. Ад 2014 г. галоўны рэдактар часопіса “Бярозка”.
Творы:
Час збіраць камяні: Вершы, паэмы. Мінск. 2003. 86 с.
История вместо математики. Мистический
триллер. Минск. 2008. 190 c.
Вася Лайдачкін у краіне Шкодных Звычак.
Казачная аповесць. Мінск. 2009. 58 c.
Дзікія кошкі Барсума. Мінск: 2009. 383
с.
Удивительные приключения маленького Ветерка
из Вентилятора. Сказка. Минск: 2009. 125 с.
Новые приключения маленького Ветерка из
Вентилятора. Сказка. Минск. 2010. 140 с.
Азы вершаскладання. Дапаможнік для
пачынаючых паэтаў. Мінск. 2011. 163 с.
Пленники черного леса. Фантастический
роман. Минск. 2011. 381 с.
Ветерок и госпожа Зима. Сказка. Минск. 2012. 133
с.
Казкі дзядулі Дняпра. Мінск. 2012. 134 с.
История вместо математики. Мистический
триллер. Минск. 2013. 284 c.
Ветерок и Крысиный король. Повесть-сказка.
Минск. 2014. 181 с.
Дашачка і чароўныя акуляры. Казачная
аповесць. Мінск. 2014. 101 с.
Как зверята правила безопасности на воде
изучали. Минск. 2014. 35 с.
Ключ, які нічога не адмыкае. Рэальна-містычна-фантастычныя
апавяданні. Мінск. 2014. 350 с.
Разрешите стать вашим слугой. Фантастические повести.
Минск. 2014. 221 с.
Уродка. Роман. Минск. 2014. 285 с.
Верш, дзе ўсё наадварот. Гумарыстычныя
вершыкі. Мінск. 2015. 23 с.
Пещера. Фантастический роман. Минск. 2015. 429 с.
Прыгоды Васі Лайдачкіна. Мінск. 2015. 222
с.
Зайка польку танцаваў. Вершы, загадкі.
Мінск. 2016. 27 с.
Малпачка ― дачка Нябеснага Дракона. Казачная
аповесць. Мінск. 2016. 100 с.
Колькі колераў у лета? Дзіцячыя вершы,
казкі, казачная аповесць. Мінск. 2017. 365 с.
Снегавік і Вясна. Казачная аповесць. Мінск.
2018. 52. с.
Літаратура:
* Аўласенка Генадзь.
// Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Ушацкага раёна. Мінск. 2003. С. 544.
Урбан
І. Першая кніга нашага земляка. //
Патрыёт. Грамадска-палітычная газета Ушацкага раёна. Ушачы. 30 ліпеня 2003. С. 2.
* Небарака П. Генадзь Аўласенка. // Літоўка ды Саха. Сшытак
2. Койданава. 2011. С. 23.
Трафімчык А. Казкі дзядулі Аўласенкі. Літаратурны партрэт
дзіцячага драматурга. // Роднае слова. Штомесячны навуковы і метадычны часопіс.
№ 8. Мінск. 2015. С. 20-22.
Нікольская В. З адказнасцю перад чытачом. // Полымя. Літаратурна-мастацкі
і грамадска-палітычны часопіс. № 1. Мінск. 2017. С. 155-159.
Галіна Мішка-Плюшаўка,
Койданава
ТВОРЦЫ
АЎЛАСЕНКА Генадзь Пятровіч. Беларускі паэт, драматург. Член Саюза беларускіх
пісьменнікаў з 1999 г. Нарадзіўся 16. 8. 1955 г. у в. Ліпавец. У 1972 г.
закончыў Ушацкую сярэднюю школу, служыў у арміі. Закончыў Беларускі дзяржаўны
універсітэт (1984). Некаторы час жыў і працаваў у Якуціі і Забайкаллі. З 1984
г. жыве ў г. Чэрвень Мінскай вобласці, працуе настаўнікам у Вайнілаўскай
базавай школе Чэрвеньскага раёна. Яго вершы друкуюцца ў рэспубліканскіх газетах
і часопісах, увайшлі ў калектыўныя зборнікі паэзіі “Першая сустрэча” (1989),
“Дзень паэзіі” (1989), “Мая Ігуменшчына” (1994, 1996), “Бацькаўшчына” (2000),
“Бацька наш Нёман” (2001). Шмат піша для дзяцей, друкуецца ў перыядычных
выданнях для дзяцей, у калектыўным зборніку “Я — Чалавек”. З’яўляецца лаўрэатам
некалькіх рэспубліканскіх конкурсаў драматычных твораў (1995, 1997, а на
конкурсе 2000 г. былі адзначаны тры яго п’есы). П’есы і вершы Генадзя Аўласенкі
неаднаразова гучалі на рэспубліканскім радыё. Піша і прозу.
/Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Ушацкага раёна.
Мінск. 2003. С. 544./
ПРА СЯБЕ І СВАЮ ТВОРЧАСЬЦЬ
Нарадзіўся я 16 жніўня 1955 года ў в. Ліпавец Ушацкага раёна. Можна
сказаць, што нарадзіўся я ў самім раённым цэнтры, бо в. Ліпавец зьяўлялася (і
зараз зьяўляецца) прыгарадам (дакладней, акраінай) г. п. Ушачы. Бацькі мае
працавалі там, ды і сам я там вучыўся, і ў 1972 годзе больш-менш пасьпяхова
скончыў Ушацкую сярэднюю школу.
І
дзяцінства, і юнацтва маё праходзілі звычайна, без асаблівых нейкіх падзей і
здарэньняў. Хачу адзначыць толькі непаўторную па прыгажосьці прыроду Ушаччыны,
з яе рэкамі, азёрамі, лясамі. Ці не гэтым у першую чаргу тлумачыцца тое, што
тут так многа талентаў, што менавіта з гэтых мясьцін выйшлі і Броўка, і Быкаў,
і Барадулін...
Ну, а яшчэ я з самага дзяцінства ведаў аб гераічным партызанскім мінулым
сваёй малой радзімы, аб Ушацкай партызанскай зоне з яе 16 баявымі брыгадамі, аб
крывавай блякадзе вясны 1944 года. І бацька, і дзед мой былі тады ў партызанах
і шмат чаго маглі расказаць аб тым часе. Другі мой дзед якраз і загінуў у час
гэтай блякады, яго прозьвішча ёсьць сярод іншых на мэмарыяльным комплексе
“Прарыў”.
Але вяртаюся зноў да сябе, дакладней, да творчай сваёй біяграфіі.
Пасьля школы была служба ў арміі, ну, а пасьля арміі я паступіў у
Белдзяржунівэрсытэт. На біялягічны факультэт.
Чаму не на філялягічны?
Не
ведаю. Напэўна, на сёньняшні розум, я б і сапраўды спрабаваў паступіць менавіта
на філфак... але ў той час у мяне была зусім іншая сытуацыя.
Пачну з таго, што я з самага раньняга дзяцінства літаральна “захварэў”
літаратурай, у тым сэнсе, што кнігі не чытаў нават, а “глытаў”. Памятаю, як
аднойчы ўлетку (пасьля сёмага кляса, здаецца), не знайшоўшы ў хаце нічога для
сябе больш-менш падыходзячага (г. зн. яшчэ не прачытанага), зьняў з кніжнай
паліцы тоўстую кнігу з даволі нецікавай назвай “Ціхі Дон”. Разгарнуў і... ўжо
не змог ад яе адарвацца. Усе чатыры тамы я прачытаў, здаецца, за тры дні, нават
за два з паловай, потым вельмі доўга хадзіў пад уражаньнем ад прачытанага. А
яшчэ потым, калі праходзілі ў школе творчасьць Шолахава, да сьлёз чамусьці было
крыўдна, што вывучалі мы там зусім іншыя ягоныя творы, якія нічым асаблівым
мяне не ўразілі...
З
беларускіх пісьменьнікаў у той далёкі пэрыяд больш за ўсё падабаліся мне творы
Янкі Маўра.
А
яшчэ мяне літаральна зачароўвалі вершы. Не ўсе, зразумела. Сапраўдныя.
Але вось парадокс. Наколькі мне падабалася літаратура, настолькі я не
любіў урокі мовы (і рускай, і беларускай). Дыктанты я пісаў заўжды не вышэй за
“траяк” (а здаралася, і ніжэй), па сачыненьнях у мяне заўжды былі дзьве вельмі
розныя адзнакі (да прыкладу: пяць/тры). Да гэтага часу магу зрабіць у тэксьце
элемэнтарную граматычную альбо артаграфічную памылку (дзякуй хатняму кампутэру,
які мне іх паказвае, на жаль, пакуль што толькі ў рускамоўных тэкстах). Яшчэ
мне вельмі не давалася ў школе замежная (нямецкая) мова. А ўсё гэта было якраз
тое, што патрабавалася ў той час (ды і зараз таксама) для паступленьня на
філфак.
Так што шанцаў паступіць туды ў мяне амаль не было. Ды і не жадаў я
паступаць на філфак у тыя далёкія гады, бо аб літаратурнай творчасьці нават не
марыў, а прыроду вельмі любіў, і біялёгія ў школе была адным з любімых маіх
прадметаў. Таму паступленьне на біяфак здавалася мне ў той час найлепшым
варыянтам з усіх магчымых.
На
біялягічным факультэце я выбраў катэдру заалёгіі, а калі больш дакладна - пачаў
вывучаць чмялёў. І даволі пасьпяхова. На той час я, здаецца, быў адзіным, хто
займаўся чмялямі Беларусі за доўгі-доўгі папярэдні пэрыяд. (Да мяне быў,
праўда, адзін вучоны аж з 20-х гадоў па прозьвішчы Дабратворскі... Ці займаўся
чмялямі хтосьці пасьля мяне і ці займаецца хоць хто-небудзь імі зараз -
дальбог, не ведаю.) Я вывучаў чмялёў, зьбіраў іх, вызначаў... марыў аб далейшай
навуковай працы, аб кандыдацкай дысэртацыі, магчыма нават, аб асьпірантуры,
але...
Ведаеце, у жыцьці здараецца часам гэтае самае “але”, якое не проста
зьмяняе тваё жыцьцё, але зьмяняе яго кардынальна...
Да
чацьвёртага курса (а было мне ўжо амаль 25 гадоў) я, хоць па-ранейшаму
захапляўся і паэзіяй (асабліва творчасьцю Андрэя Вазьнясенскага і Яўгена
Еўтушэнкі), і прозай (у першую чаргу фантастыкай), сам нават не спрабаваў
стварыць хоць штосьці самастойнае. А тут раптам пачаў. І пачаў, вядома ж, з
лірычных вершаў. Рускамоўных, што на той час было зусім не дзіўна...
Пачалося гэта неяк нечакана нават для мяне самога. Яшчэ больш нечаканым
было тое, што вершы гэтыя пачалі амаль адразу ж атрымлівацца. Праўда, на той
час гэта здаралася не часта і даволі нерэгулярна. Бывала, напішу некалькі
вершаў запар, а потым раптам зацішша, якое можа доўжыцца і тыдзень, і два, а то
і некалькі... і новы ўздым творчага натхненьня пасьля гэтага працяглага
зацішша...
Нікому з сяброў я сваіх вершаў не паказваў, ніхто ў той час нават і не
падазраваў, што я цішком штосьці такое ствараю. А я раптам з жахам зразумеў,
што мне зусім не хочацца працягваць вывучэньне чмялёў, не хочацца займацца
біялёгіяй наогул. Яшчэ я зразумеў, што паступленьне на біяфак - прыкрая памылка,
выпраўляць якую было ўжо, на жаль, пазнавата (узрост, як-ніяк).
Але разуменьне разуменьнем, ды прызнацца нават самому сабе ў тым, што
значная частка жыцьця патрачана марна, не так і проста. Увесь чацьвёрты курс я,
як бы па інэрцыі, працягваў наведваць лекцыі, здаваць залікі і экзамэны,
вывучаць усё тых жа чмялёў, рыхтуючы чарговую курсавую работу. Але з кожным
новым днём, з кожным новым вершам біялёгія як навука ўсё больш і больш
страчвала для мяне сваю ранейшую прыцягальнасьць, адсоўваючыся кудысьці, не на
другі нават, на дзесяты плян, а наперад, засланяючы сабой усё і ўся, выходзіла
Яе Вялікасьць Паэзія...
Скажу шчыра, я нават разгубіўся тады ад такога вось неспадзяванага
павароту лёсу. І зрабіў тое, чаго рабіць, магчыма, і не трэба было...
А магчыма, і трэба! Можа без гэтага свайго
рашучага і вельмі ўжо неразумнага кроку я б не быў зараз тым, кім зьяўляюся. Я
быў бы тады кімсьці зусім іншым... магчыма, нават лепшым, чым зараз, але ўсё ж
зусім іншым...
Карацей, я кінуў унівэрсытэт на... пятым курсе, калі да доўгачаканага
дыплёма заставался ўсяго нічога, рукой, як
кажуць, падаць. Прычым кінуў не па прычыне непасьпяховасьці (адзнакі ў
заліковай кніжцы ў мяне заўсёды былі больш чым прыстойныя), а менавіта таму
толькі, што біялёгія як навука згубіла для мяне сваю прыцягальнасьць. Больш
таго, яна замінала і нават перашкаджала мне займацца літаратурнай творчасьцю
(на той час выключна паэтычнай).
Праўда, была яшчэ адна прычына гэтага майго нечаканага для ўсіх знаёмых
учынку. Прычына гэтая старая як сьвет, і імя ёй - каханьне. Дакладней,
крушэньне і самога каханьня, і ўсіх надзей хоць штосьці выправіць ці зьмяніць у
тупіковай гэтай сытуацыі.
Дарэчы, усе мае сябры-аднакурсьнікі і да гэтага часу ўпэўнены, што
менавіта нешчасьлівае каханьне і было адзінай прычынай таго, што я пакінуў
унівэрсытэт. І ў чымсьці яны, вядома ж, маюць рацыю. Але гэта быў, скажам так,
апошні каменьчык (ці апошняя кропля, калі так лепш гучыць). А далей усё
пакацілася само сабой...
А
яшчэ потым было маё вандраваньне па неабсяжных сыбірскіх прасторах...
Забайкальле, Якуція... Вандраваньне без пэўнай мэты, проста так. Я спыняўся ў
нейкім адным месцы, уладкоўваўся на працу, нейкі час працаваў. Калі зьбіралася
больш-менш прыстойная сума грошай, звальняўся, садзіўся ў самалёт і ляцеў
кудысьці яшчэ, зараней гэтага не плянуючы нават. Праўда, у адным месцы
затрымаўся на даволі значны тэрмін. У Якуціі, на зьверафэрме, зьвераводам.
Вырошчваў пясцоў, сябраваў з мясцовымі жыхарамі і... працягваў пісаць вершы.
Усё яшчэ рускамоўныя.
А
потым пацягнула на радзіму. Вярнуўся, завочна скончыў усё той жа біяфак (толькі
дзеля дыплёма). А перад гэтым пасьпеў ажаніцца, трывала асеў у Чэрвені і жыву
там да гэтага часу. Зразумела ж, уладкаваўся на працу, згодна са сваім
біялягічным дыплёмам, але ўжо цьвёрда ведаў: галоўнае для мяне - літаратура!
Праўда, не ўсё пайшло так проста і гладка, як хацелася. Пісаў я ў той
час толькі вершы, прытым, рускамоўны.
Друкаваўся спачатку толькі ў чэрвеньскай раённай газэце (тады яна называлася
“Уперад”, зараз – “Раённы веснік”), Час ад часу падборкі маіх вершаў
друкаваліся ў газэтах “Мінская праўда”, “Во славу Родины», “Знамя юности”,
часопісе “Рабочая смена” (потым ён называўся “Парус”), У “Нёмане” надрукавана
было ў той час некалькі маіх вершаў, а адзін верш нават у маскоўскім часопісе
“Смена”.
Але я адчуваў, што ўсё гэта не зусім тое, што мне хацелася б, дакладней,
зусім не тое. Друкавалі мяне (акрамя нашай “раёнкі”) даволі рэдка і ў асноўным,
як я ўжо адзначаў, у газэтнай перыёдыцы. Калі ж я, набраўшыся сьмеласьці,
даслаў рукапіс у “Мастацкую літаратуру”, яго хутка вярнулі з абыякава-ветлівым
допісам-адмовай. Праўда, потым каля двух дзесяткаў маіх вершаў увайшло ў
калектыўны рускамоўны зборнік “Первая встреча”, які выйшаў у “Мастацкай
літаратуры” ў 1989 годзе. У тым жа годзе мой верш “Куропаты” зьявіўся ў
чарговым зборніку “Дзень паэзіі”...
Але галоўным было нават не тое, што я друкаваўся рэдка і не там, дзе
хацелася б. (А больш за ўсё хацелася мне друкавацца ў цэнтральных маскоўскіх
часопісах, і я старанна і рэгулярна дасылаў туды падборкі маіх вершаў і гэтак
жа рэгулярна атрымліваў адмоўныя адказы.) Галоўным было тое, што і пісалася мне
ўсё горш і горш. Не ў сэнсе якасьці вершаў, а ў сэнсе іх колькасьці... Трэба
было штосьці зьмяняць у сваёй творчасьці, і я зьмяніў...
У
маім пераходзе на беларускамоўныя вершы быў свой сэнс. Мову я ведаў добра, з
дзяцінства, ды і ў школе з першага па дзесяты кляс усе прадметы вывучаў на
беларускай мове (акрамя рускай мовы і літаратуры, вядома). Праўда, за час
арміі, вучобы на біяфаку і сыбірскіх вандровак родную мову я амаль што забыўся,
ды і потым амаль не ўжываў яе. І доўжылася гэта даволі доўга, аж да 1990 года,
калі пачаў працаваць настаўнікам у Вайнілаўскай базавай школе (дзе і зараз
працую). У вясковай школе навучаньне, зразумела ж, было беларускамоўным, так
што я вельмі хутка ўспомніў родную мову і пачаў на ёй не толькі выкладаць
біялёгію і хімію, але і размаўляць, і нават думаць...
І
тады ў мяне, неяк адразу, пачалі атрымлівацца беларускамоўныя вершы. І амаль
адразу ж іх пачалі друкаваць і “ЛіМ”, і “Маладосць”, і “Полымя”. Асабліва часта
мае вершы друкавала газэта “Голас Радзімы”. Ну і, вядома ж, наша чэрвеньская
“раёнка”, плённае супрацоўніцтва з якой працягваецца ў мяне і сёньня. Апрача
“дарослых” вершаў я пачаў пісаць і дзіцячыя. І іх таксама з задавальненьнем
друкавалі - і “Вясёлка”, і “Бярозка”, і дзіцячыя старонкі такіх выданьняў, як
“Алеся”, “Пачатковая школа”, пазьней –“ЛіМ”...
Вершы таго часу склалі мой першы (і адзіны пакуль) паэтычны зборнік “Час
збіраць камяні”, які выйшаў у выдавецтве “Мастацкая літаратура” ў 2003 годзе.
А
крыху пазьней (не парываючы з паэзіяй) я захапіўся драматургіяй. І адразу ж
даволі пасьпяхова.
Мая самая першая п’еса “Новыя прыгоды Калабка” заняла на Першым
рэспубліканскім конкурсе драматургіі (1995) трэцяе месца сярод п’ес для
дзіцячых тэатраў. На другім такім жа конкурсе (здаецца, гэта быў 1997 г.) мая
п’еса “Снегавік і Вясна” таксама заняла трэцяе месца, але ўжо сярод п’ес для
лялечных тэатраў. А самым плённым стаў для мяне трэці конкурс, калі ляўрэатамі
яго сталі аж тры (!) мае п’есы - дзьве дзіцячыя і адна дарослая.
У
гэты ж час дзьве мае п’есы пасьпеў надрукаваць часопіс “Тэатральная творчасць”.
На старонках “Радыёкаруселі” гучалі даволі рэгулярна і мае дзіцячыя п’есы, і
падборкі маіх вершаў для дзяцей...
Маё захапленьне драматургіяй у той час было даволі сур’ёзным і плённым.
Дастаткова будзе адзначыць, што за гэтыя некалькі год (з 1994-га па 2000-ы) я
напісаў каля дваццаці дарослых і дзіцячых п’ес і гатовы быў ствараць іх яшчэ і
яшчэ... Дарэчы, у 1999 годзе мяне прынялі ў Саюз пісьменьнікаў, і прыпялі
менавіта як драматурга.
А
потым усё скончылася.
“Радыёкарусель” спыніла сваё існаваньне, як, дарэчы, і часопіс
“Тэатральная творчасць”. Самае крыўднае, што спыніў ён існаваньне якраз на
нумары, дзе павінна была быць надрукавана мая дзіцячая п’еса “Снегавік і
Вясна”, тая самая, што стала крыху раней ляўрэатам Другога рэспубліканскага
конкурсу драматургіі.
Але не гэта было самае крыўднае. Самым крыўдным было тое, што беларускія
тэатры, як згаварыўшыся, ігнаравалі і мяне, і мае п’есы. (Чаму так адбывалася,
я і тады не разумеў, не разумею і зараз.) Адзіным выключэньнем з гэтага правіла
стаў Брэсцкі тэатар лялек, дзе быў пастаўлены спэктакль па маёй п’есе “Зайцава
хатка”.
І
я перастаў пісаць п’есы. Не хачу сказаць, што назаўсёды (хто ведае сваю
будучыню!), але за восем апошніх гадоў я зьвярнуўся да драматургіі толькі
аднойчы (у 2006 годзе), калі напісаў некалькі гумарыстычных сцэнак для часопіса
“Вожык”. (Дзьве з іх “Вожык” ужо, дарэчы, надрукаваў.)
Ну, а ў мяне ў гэты час зьявілася новае захапленьне - проза.
Спачатку гэта былі дзіцячыя казкі, якія друкаваліся ў “Вясёлцы”,
“Бярозцы”, “Лесавічку”, іншых выданьнях. Некаторыя з гэтых казак увайшлі потым
у зборнікі казак “Бурштынавыя пацеркі” і “Вежа міру”, якія выйшлі ў “Мастацкай
літаратуры” адпаведна ў 2006 і 2007 г. А ў выдавецтве “Літаратура і Мастацтва”
нядаўна былі выдадзены зборнікі казак “Чырвоная кніга ў казках і вершах” і
“Лясная кніга ў казках і вершах”, дзе сярод твораў іншых аўтараў ёсьць і мае
казкі.
Акрамя дзіцячых казак я пачаў пісаць у той час і невялікія “дарослыя”
апавяданьні, разнастайныя па тэматыцы... але ўсе можна аб’яднаць адной фразай:
“на мяжы рэальнага і фантастычнага”. А пачалося ўсё з конкурсу апавяданьняў у
газэце “Звязда”. Зацікавіўшыся ім, я вырашыў паспрабаваць свае сілы ў гэтым,
новым для сябе жанры. Атрымалася. У конкурсе “Звязды” з таго часу ўдзельнічаю
рэгулярна, а ў 2007 годзе маё апавяданьне “Выпадак на балоце” перамагло ў гэтым
конкурсе. Мае апавяданьні друкаваліся ў “Маладосці”, “ЛіМе”, іншых пэрыядычных
выданьнях. Усяго на сёньня ў мяне створана каля трох дзесяткаў апавяданьняў.
Праўда, за апошні час гэты свой багаж амаль не папоўніў, перашкодзілі новыя
захапленьні...
Але аб гэтым крыху ніжэй.
А
спачатку вось пра што.
У
літаратуры ёсьць пэўныя жанры. І ёсьць пэўныя пісьменьнікі: паэты, празаікі,
драматургі... Ёсьць гумарысты, ёсьць пісьменьнікі дзіцячыя, у рэшце рэшт...
А
я вось не ведаю, да каго з іх магу аднесьці сябе ў першую чаргу. Мне падабаецца
ўсё: пісаць п’есы (падабалася, ва ўсялякім разе... і, можа, я яшчэ вярнуся да
іх у будучым), пісаць апавяданьні, дзіцячыя творы. І паэзія мне таксама
падабаецца па-ранейшаму...
Дарэчы, у апошнія гады я захапіўся так званымі цьвёрдымі формамі верша:
трыялетамі, рандэлямі, актавамі, тэрцынамі... А зусім нядаўна засвоіў для сябе
такія формы верша, як віланела, віралэ, лэ, рытурнель...
А
ў 2006 годзе я зусім выпадкова “адкрыў” у сябе новы дар - дар... парадыста.
Гумарыстычныя вершы я пісаў і раней, а вось пародыі... Зараз іх у мяне даволі
шмат (хай не крыўдуюць паэты), пародыі гэтыя рэгулярна друкуюцца па старонках
гумару штотыднёвіка “ЛіМ”.
А
яшчэ ў часопісе “Бярозка” з 2006 года я вяду штомесячную рубрыку “Азы
вершаскладання”. А ў часопісе “Рюкзачок” (з ім я супрацоўнічаю з самага пачатку
яго існаваньня), у навукова-пазнавальных рубрыках “Старонкі гісторыі” і “Свет
прыроды”, рэгулярна друкуюцца мае артыкулы пра гісторыю Беларусі, пра розных
беларускіх жывёл: зьвяроў, птушак, насякомых...
Але і гэта яшчэ не ўсё!
Хоць я і перайшоў у сваёй творчасьці на беларускую мову, канчаткова з
рускамоўнай так і не парваў. Праўда, рускамоўных вершаў больш не пішу, але час
ад часу раблю пераклады з беларускай мовы на рускую вершаў беларускамоўных
паэтаў. Да прыкладу, у дванаццатым нумары часопіса “Нёман” за 2006 год былі
надрукаваны мае пераклады вершаў Уладзіміра Мазго. У часопісе “Немига литературная” ў 2007 годзе зьявіліся
мае пераклады лірычнай падборкі вершаў Віктара Шніпа.
А
яшчэ я пішу прозу. І дзіцячую, і дарослую.
У
тым жа “Рюкзачке” ў 2007-2008 гадах друкавалася мая казачная аповесьць на
рускай мове “Вася Лентяйкин в Стране сказок”. А ў 2008 - 2009-м - яе працяг
“Вася Лентяйкин в Стране вредных привычек”. У самым пачатку 2009 года ў
выдавецтве “Літаратура і Мастацтва” выйшла мая рускамоўная дзіцячая кніга
“Удивительные приключения маленького Ветерка из Вентилятора”.
Ёсьць у мяне і проза для моладзі і дарослых чытачоў. Гэта некалькі
раманаў, якія я напісаў за апошнія гады... і напісаў, як кажуць, “у стол”,
дакладней, у кампутэр. Праўда, у 2008 годзе выдаў у выдавецтве “Ковчег”
невялікім тыражом адзін з гэтых раманаў, які называецца «История вместо
математики». Гэта містычпы трылер, і выдаў я яго, хутчэй, проста для сябе. Так,
паступова раздаю экзэмпляр за экзэмплярам блізкім і знаёмым...
А
ў славутым гэтым “стале-кампутэры” па-ранейшаму ляжаць і чакаюць свайго часу
іншыя мае раманы. Тут і раман-фэнтэзі, і лірыка-фантастычны раман, і проста
фантастычны... І некалькі раманаў пачатых, але пакуль так і не скончаных...
А
яшчэ я напісаў два кінасцэнарыі. І адзін з іх (“Разрешите стать вашим слугой”)
нават заахвочвальную прэмію атрымаў на конкурсе, які праводзіла кінастудыя
“Беларусьфільм” гады два таму. Праўда, надзеі на тое, што па ім хоць
калі-небудзь паставяць фільм, у мяне няма аніякай.
Вось такая ў мяне шматплянавая творчасьць. Добра гэта ці дрэнна - не
ведаю. Мне падабаецца.
Адзіны літаратурны жанр, які мяне не цікавіць і ніколі,
напэўна, не зацікавіць, - гэта крытыка. Чытаю чужыя крытычныя і
літаратуразнаўчыя артыкулы заўжды з задавальненьнем, але цьвёрда ведаю - гэта
не маё! Гэтым я ніколі займацца не буду. Не змагу, дакладней, калі б нават і
хацеў...
А
ўсё астатняе - хто ведае...
Студзень 2009 года
/З росных сцяжын. Аўтабіяграфіі пісьменнікаў Беларусі.
Укладальнік Мікола Мінзер. Прадмова: Алесь Карлюкевіч, дырэктар РВУ “Літаратура
і Мастацтва”. Мінск. 2009. С. 5-12./
Людмила Рублевская
БЕЛОРУС НА КРАЮ СВЕТА
ЭДУАРД ПЕКАРСКИЙ
(1858–1934)
Помните, как Владимир Короткевич в
«Колосьях под серпом твоим» описывает обряд «дядькованья»: в знатных семьях
старшего сына отдавали на несколько лет на воспитание в крестьянскую семью,
чтобы вырос неизбалованным, узнал цену хлеба и полюбил свою землю. Это не
красивая легенда - обряд существовал, во всяком случае, шляхтич Карл Пекарский,
потеряв жену, своего старшего сына Эдуарда отдал на воспитание крестьянам.
Правда, объясняли это не столько
приверженностью традициям, как бедностью семьи.
Потом мальчика взяла к себе тетя. Она жила
в скромном домике в Минске. Жила тем, что выращивала в саду и огороде, да еще
сдавала подвал на постой солдатам. Так что шляхетский сын Эдуард вырос во
вполне демократической среде... К тому же тетя рассказывала ему о восстании
Кастуся Калиновского, давала читать поэмы Адама Мицкевича, а когда молилась,
пропускала слова-прошения о здоровье русского царя. Понятно, какие установки
возникли у мальчика.
Затем его отправили учиться в Мозырскую
гимназию, а жил он в свободное время в усадьбе Барбарово двоюродного деда
Ромуальда Пекарского. Жилось гимназисту там несладко, жена деда все время
упрекала того, что тратится на мальчишку. Когда Мозырскую гимназию превратили в
шестилетку, Эдуард доучивался в Минске, затем вместе с несколькими
одноклассниками перевелся в Таганрогскую гимназию, где назначили директора с
хорошей репутацией…
В Таганрог юный Эдуард Пекарский приехал
уже с явными революционными задатками. Но подпольщиков арестовывают... Самое
неприятное, что в предательстве подозревают Пекарского. Это так поражает
Эдуарда, что он уезжает из Таганрога в Чернигов. Здесь становится участником
кружка В. Варзара, помимо учебы в гимназии, устраивается в сапожную мастерскую
и ведет пропагандистскую работу. А в гимназии распространяет нелегальные
издания. В общем, гимназист из него не очень... Хотя в математике способности
обнаружил выдающиеся.
/На самой
справе гэта Вацлаў Леапольдавіч Серашэўскі – А.
М.-П./
Эдуард поступает в Харьковский ветеринарный
институт и работает в кружке Дмитрия Буцинского. В любом учебном заведении есть
преподаватели талантливые и не очень, прогрессивные и консерваторы... Против
неугодных профессоров студенты бунтуют. Пекарский с друзьями воюет с
преподавателем сравнительной анатомии Журавским. Выливается это в бойкоты
лекций, митинги, вплоть до банальных потасовок. Разумеется, под все подводилась
политическая подкладка. Бунтовщиков стали арестовывать. Пекарский становится
нелегалом. На какое-то время устраивается писарем в Княже-Богородицкое
управление Тамбовского уезда, затем перебирается в Смоленскую губернию, затем -
в Москву. Здесь молодого революционера выслеживают и арестовывают.
Говорят, никому не даются испытания,
которые он не сможет вынести… Более того - там, где, казалось бы, жизнь
заканчивается, судьба ломается, может начинаться нечто новое. 12 января 1881
года Московский военно-окружной суд приговорил «государственного преступника»
Э. Пекарского вместе с лицами, имевшими отношение к убийству агента полиции Н.
Рейнштейна, к 15 годам каторжных работ. «Принимая во внимание молодость,
легкомыслие и болезненное состояние» Пекарского, каторгу заменили ссылкой на
поселение «в отдаленные места Сибири с лишением всех прав и состояния».
Тогда 23-летнему Эдуарду Пекарскому,
наверное, казалось, что жизнь закончена. Он очутился в Якутии, в поселке
Игидейцы. В первую зиму чуть не умер от голода и холода - спасали якуты. А с
весны пришлось браться за непривычную работу: ссыльному выделили кусок земли,
который он должен был обрабатывать. Пришлось учиться косить траву, пахать,
сеять. Вскоре у Пекарского было уже четыре коровы, бык, пара телят, конь...
Эдуард построил дом из обтесанных бревен. Наверное, более слабый, менее духовно
устремленный человек решил бы, что и существующих занятий достаточно... Но
Эдуард Пекарский хотел занять работой - настоящей, тяжелой - и свой ум. Он стал
учить якутский язык, его увлек местный фольклор, заворожили песни. В одной из
статей Эдуард Пекарский прочитал, что в якутском языке всего три тысячи слов.
Но он понимал, что это не так, язык значительно богаче. И начал работу по
составлению словаря. Этот огромный труд занял 45 лет.
Приходилось писать на обрывках бумаги, на
оборотных сторонах использованных листов. Даже свечек не было - долгую зиму он
вынужден был читать и писать при огне печурки. Но этот тяжелый труд был и
спасительным. Многие ссыльные не выдерживали, ломались. Сошел с ума и умер
краевед Иван Худяков, который тоже пытался собирать якутский фольклор. Та же
участь постигла ссыльного Алексея Сиракова.
Александр Павлов, петербургский рабочий, застрелился. Товарищ Пекарского по
харьковскому кружку А. Бовбельский повесился. А ссыльного Петра Алексеева,
который жил в 18 верстах от Пекарского, убили соседи.
Но в больших делах человек не бывает
одинок.
Однажды революционер Эдуард Пекарский
познакомился с необычной личностью - православным священником Димитрианом
Поповым. Тот тоже составлял словарь якутского языка. На момент их знакомства
отец Димитриан собрал более тысячи слов, в то время как Пекарский успел
записать только четыре сотни. Отец Димитриан передал молодому человеку все свои
наработки и впоследствии помогал с материалами.
Пекарскому стали помогать в сборе
материалов и другие ссыльные. В 1896 году он в соавторстве с Асмоловским написал свою первую статью «Якутский род
до и после прихода русских». Статья была, как ни странно, достаточно
верноподданническая: в ней доказывалось, что вхождение в Российскую империю
было благотворным для якутов. На публикацию обратил внимание петербургский губернатор, заинтересовались власти и
словарем, составленным ссыльным. Лингвист-самоучка наладил связь с
Восточно-Сибирским отделом Географического общества и выслал туда первую
редакцию своего словаря, в котором было около 20 тысяч слов и много фольклорных
записей. Наверное, юношеский максимализм Пекарского поубавился, во всяком
случае, в 1898 году его словарь был издан на средства сибирского
золотопромышленника А. Сибирякова, то есть «классового врага».
Эдуард Пекарский провел в Сибири 14 лет.
Теперь он мог вернуться в европейскую часть империи - правда, не в столичные
города. Но ученый пишет отцу: «Ранее окончания печатания словаря мне нечего и
думать о возвращении на родину, если даже и будет получено на то разрешение,
ибо нельзя бросить работу, на которую потрачено тринадцать лет лучшей поры
жизни».
Пекарскому разрешают поселиться в Якутске,
от Академии наук он получает небольшую ежегодную стипендию в 400 рублей. Эдуард
служит в канцелярии окружного суда, заведует библиотекой читальней, входит в
совет сельскохозяйственного общества. В 1902 году после съезда якутской
интеллигенции именно Пекарский готовит к печати его материалы.
/На самой справе
гэта Каленік (Мікалай) Фядулавіч Мартынаў – А.
М.-П./
Только в 1905 году по ходатайству Академии
наук с Эдуарда Пекарского снимают ограничение в переездах и он оказывается в
Петербурге. Здесь бывшего ссыльного устраивают в этнографический отдел Русского
музея, затем - в музей антропологии и этнографии при Академии наук. Пекарский
продолжает работу над якутским словарем, выходят новые его редакции, а также
восемь выпусков трехтомного издания «Образцы народной литературы якутов».
Ученый получает Золотую медаль Русского географического общества. Он ратует за
создание школ на якутском языке, утверждает, что якутская культура богата и
самобытна...
В Беларусь Пекарский вернулся в 1906 году.
Повидался с родней, устроил бедствующего брата Осипа на работу в акцизное
ведомство. Когда-то от опасного родственника открещивались, теперь он мог
благодетельствовать. Вновь Пекарский решил поехать в Белоруссию только в 1924
году, захотел навестить имение деда
Барбарово. Но эта поездка из-за огромной занятости ученого не удалась.
В Якутии белоруса Эдуарда Пекарского помнят
и чтут. Как-то он получил оттуда письмо: «Дорогой Одубар Хаарылабыс! (Так на
своем языке звали Пекарского якуты.) Вы прибыли, считаясь преступником, в нашу
отдаленную и несчастную страну, что было несчастьем для Вас и счастьем для
нас...»
Похоронен «отец якутской литературы»,
член-корреспондент Академии наук СССР, белорус из Игуменского уезда Эдуард
Пекарский на Смоленском кладбище в Санкт-Петербурге.
/Рублевская
Л. Рыцари и дамы Беларуси. Исторические
очерки. Минск. 2013. С. 238-243./
«РЫЦАРИ И ДАМЫ» ЛЮДМИЛЫ РУБЛЕВСКОЙ
В новую книгу Людмилы Рублевской «Рыцари и
Дамы Беларуси», увидевшую свет в 2013 году в издательстве «Мастацкая
літратура», вошли ее исторические эссе, до этого публиковавшиеся в авторской
рубрике на страницах газеты «СБ-Беларусь сегодня». В них Людмила Рублевская
рассказывает об исторических персонажах отечественной истории, как широко
известных, так и малоизвестных...
Впрочем, авантюристы и искатели приключений
не вызывают особого сочувствия у читателей. Хоть и читаешь об их похождениях с
интересом, но как-то ловишь себя на мысли, что хочешь, чтобы того же, скажем,
Юзефа Юдицкого поскорее схватили и примерно наказали. Потому что заслужил! А
вот Ивану Черскому, «литвину с колымской заимки», сочувствуешь уже
по-настоящему. И еще больше — его жене Мавре, которая потеряла сначала мужа, а
потом и сына...
Впрочем, сочувствие к Черскому — это и не
сочувствие даже, а скорее, сожаление. Сожаление о том, что безвременно ушел из
жизни большой ученый, который так много сделал для науки и еще больше мог бы
сделать...
Судьбы других белорусских ученых, о которых
рассказывает Людмила Рублевская, Алексея Сапунова и Эдуарда Пекарского, не столь
трагичны, хотя трудностей и непростых жизненных поворотов и тут было
предостаточно. И так приятно, что в далекой Якутии до сих пор помнят и чтут
белоруса Эдуарда Пекарского...
В книге Людмилы Рублевской «Рыцари и дамы
Беларуси» без малого тридцать глав. И в каждой из них автор рассказывает об
одном «рыцаре» или об одной «даме», оставивших более или менее заметный след в
отечественной истории.
Закончить эту небольшую статью хочу словами
самой Людмилы Рублевской, сказанными ей на самых
первых страницах книги:
«В белорусской истории хватает сюжетов не
менее драматичных и увлекательных, чем те, которые использовал для написания
своих пьес Шекспир. Нешуточных страстей человеческих бушевало здесь не меньше,
чем в средневековой Италии или Дании. Только вот мало мы знаем этих
удивительных историй, а герои, достойные появиться на сценах, экранах и
страницах, исчезают в тумане времени... Давайте же знакомиться с рыцарями и
дамами нашей истории...»
Что же, автор свое слово сдержал,
знакомство сие состоялось. Дело за тобой, читатель.
Геннадий Авласенко
/Нёман.
Ежемесячный литературно-художественный и общественно-политический журнал. № 5.
«Сябрына»: Беларусь-Россия. Совместный номер издан при поддержке Постоянного
Комитета Союзного государства. Минск. 2014. С. 251-253./
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz