Марыя Аляксандраўна Рэйнталь [Рейнталь]
– нар. 22 ліпеня (4 жніўня) 1902 г. у губэрнскім месьце Віцебск Расейскай
імпэрыі, у сям’і віцэ-губэрнатара Аляксандра Рычардавіча і Марыі Фёдараўны, народжанай
Ханыкавай, Рэйнталей.
Дваранскі род Ханыкавых, як мяркуюць, ідзе ад “мужа сумленнага, імем Салахміра, а па вадохрышчы
названага Іванам”, які выехаў у 1371 г.
ў Маскоўшчыну да вялікага князя Алега Разанскага з Вялікай Арды, які быў жанаты
на роднай сястры вялікага князя Анастасіі. Праўнук яго, Цімафей Канстанцінавіч
быў празваны “Ханык”, з-за чаго нашчадкі яго і сталі звацца Ханыкавы.
Марыя вучылася ў маскоўскім Інстытуце
высакародных дзяўчын, але не скончыла яго, бо адбыўся кастрычніцкі пераварот
1917 года. Веды замежных (французская, нямецкая) моў і адукаванасьць дазволілі
ёй працаваць у розных дзяржаўных установах Ленінграда.
У 1929 году Марыя Рэйнталь пабралася шлюбам
з Міхаілам Каменскім.
Міхаіл Паўлавіч Каменскій – нар. 18 (31)
студзеня 1874 г. у павятовым месьце Бярдычаў Кіеўскай губэрні Расейскай імпэрыі
ў сям’і падпалкоўніка, ваеннага пэдагога. Маці - хатняя настаўніца. Дзяцінства
прайшло ў павятовых мястэчках Валыні. У 1889 г. быў вызначаны на казённы
рахунак у Пскоўскі кадэцкі корпус, які закончыў з прэміяй з занясеньнем
прозьвішча на мармуровую дошку. Выпушчаны быў чыне віцэ-фэльдфэбэлю. У 1892 г.
паступіў у Міхайлаўскую артылерыйскую вучэльню. Служыў у Гвардзейскай і
Грэнадзёрскай артылерыйскіх брыгадах у Варшаве, паступіў у Ваенную Акадэмію
Генэральнага штаба і скончыў яе. Затым служыў на Далёкім Усходзе ў штабе
Прыамурскай акругі. Знаёміў вышэйшае камандаваньне з замежнай прэсай (вольна
чытаў французскія часопісы і газэты, размаўляў па-нямецку, разьбіраўся ў
ангельскай, вучыўся разумець японскую). Увосень 1902 г. быў камандзіраваны ў
Японію ў якасьці ваеннага прадстаўніка Расейкага Войска. У 1912 г. быў
запрошаны на службу ў Галоўнае Кіраваньне Генэральнага штаба і прызначаны
начальнікам аддзела па “Уладкаваньню і службе войскаў”. У 1915 г. атрымаў чын
генэрал-маёру. Пасьля кастрычніцкага перавароту 1917 г. быў прызначаны
навуковым рэдактарам Камісіі па выкарыстаньні досьведу ўсясьветнай вайны, а
затым выкліканы на заходні фронт, дзе атрымаў прызначэньне на пасаду начальніка
адміністрацыйнага кіраваньня Штаба заходняга фронту. У лістападзе 1918 г.
атрымаў прызначэньне ў Петраград у распараджэньне начальніка Акруговага
Кіраваньня вышэйшых навучальных устаноў. Ад канца 1919 г. заняўся пэдагагічнай
дзейнасьцю, сумяшчаючы яе з рэдактарскай працай у Ваенным выдавецтве
Петраградзкай акругі. Працаваў выкладчыкам на артылерыйскіх курсах
удасканаленьня камсаставу, а таксама выкладаў у Ленінградзкім
хіміка-тэхналягічным інстытуце. Ад верасьня 1930 г. перайшоў на сталую працу ў
ЛХТІ старшым выкладчыкам на катэдру ваеннай тактыкі.
20
сакавіка 1935 г. Міхаіл Паўлавіч быў высланы разам з сям’ёй у абласное места
Арэнбург. Там ён працаваў выкладчыкам ваеннай справы ў артылерыйскай вучэльні.
У красавіку 1936 г. у сям’і Каменскіх нарадзіўся сын Расьціслаў. У кастрычніку
1937 гады Міхаіл быў арыштаваны ды прысуджаны да вышэйшай меры пакараньня і
расстраляны.
Адзначым, што Леанід Аляксандравіч
Рэйнталь, які нар. у 1904 г. у мяст. Бешанковічах Лепельскага павету Віцебскай
губэрні Расейскай імпэрыі у сям’і барона Аляксандра Рычардавіча фон Рэйталя,
які ў чыне палкоўніка ў 1915 г. загінуў на фронце, таксама пражываў у
Ленінградзе, працаваў інжынэрам у навукова-дасьледчым інстытуце. У сакавіку
1935 г. быў высланы з Ленінграда у Атбасар Акцюбінскай вобласьці на 5 гадоў.
Пазьней быў пераведзены ў Ташкент (Узбэцкая ССР), дзе працаваў інжынэрам
Сярэднеазіяцкага аддзяленьня Гідраэнэргапраекту. 16 красавіка 1937 г. быў
арыштаваны і адпраўлены ў Ленінград дзе 31 ліпеня (25 жніўня) 1937 г. выязной
сэсіяй Ваеннай калегіі Вярхоўнага суда СССР быў асуджаны па арт. 58-8-10-11 КК
РСФСР да ВМП і ў той жа дзень расстраляны.
Цяжкія
гады вайны 1941-1945 гг. Марыя правяла ў Сарочынску Арэнбурскай (Чкалаўскай)
вобласьці. Тут яна страціла самых блізкіх людзей. Памерлі яе маці і маленькая
дачка, якая была малодшай за Расьціслава на год.
Няскончаная вышэйшая адукацыя дала права
Марыі Александровне выкладаць нямецкую мову ў школе. “Клясны кіраўнік Марыя Аляксандраўна Рейнталь (з
рэпрэсаваных) вяла нямецкую мову - наймілы чалавек. Заўсёды элегантная і
акуратная. Вось ужо хто папрацаваў з намі! Праз сорак гадоў веданьне нямецкай
мовы многімі не забытае...”. /Балберова-Дробышева М. П. Отзовитесь, однокласники и наставники. //
Сорочинский вестник. 21 июля 1995./
У 1958 г. справа ў дачыненьні Міхаіла ды Марыі
было спыненая пастановай прэзыдыюма Ленінградзкага гарадзкога суда за адсутнасьцю
складу злачынства.
Пасьля рэабілітацыі Марыя Аляксандраўна
атрымала кватэру ў Ленінградзе і пражыла там шмат гадоў. Апошнія пятнаццаць
гадоў Марыя Аляксандраўна жыла ў сям’і сына ў Ігарцы, затым у Якуцку.
26 жніўня 1999 года Марыя Аляксандраўна
памерла і была пахавана на могілках ў Якуцку, сталіцы Рэспублікі Саха (Якутыя).
Ейны сын Расьціслаў Міхайлавіч Каменскі нарадзіўся
7 красавіка 1936 г. у Арэнбургу. У 1953 г. ён скончыў са срэбным мэдалём школу
і паступіў у Маскоўскі інжынэрна-будаўнічы інстытут, па заканчэньні якога ў
1958 г. атрымаў разьмеркаваньне на працу ў Інстытут мерзлатазнаўства Сыбірскага
аддзяленьня АН СССР ў Якуцку, сталіцы ЯАССР.
Арганізатарскія здольнасьці дазволілі яму ў
кароткі тэрмін (1966-1971) арганізаваць Вілюйскую НІМС у пас. Чарнышэўскім, у
раёне будаўніцтва першай буйнай ГЭС на вечнай мерзлаце. Ад 1977 г. па 1988 г. Каменскі
быў начальнікам Ігарскай навукова-дасьледчай мярзлотнай станцыі.
Ад 1988 г. знаходзіўся на пасту дырэктара
Інстытута мерзлатазнаўства ў Якуцку.
За заслугі ў разьвіцьці навукі ды
падрыхтоўцы навуковых кадраў Р. М. Каменский быў узнагароджаны 3 мэдалямі.
Памёр у 2008 годзе.
Літаратура:
Каменский
Ростислав Михайлович // Академия наук Республики Саха (Якутия). 2-е изд.,
перераб. и доп. Москва. 2001. С. 161-162.
Каменский Ростислав Михайлович: жизнь в
науке. Авт.-сост. П. А. Даниловцев. Якутск. 2006. 88 с.
Эрыкса Віцьба,
Койданава
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz