А. Паплаўскі і А. Голянскі.
ПАКОЙ У НАЙМЫ
Жарт у 1 акце.
Пераклаў з польскае мовы
Сяргей Пяюн.
//
Беларускі народны тэатр.
Сцэнічныя творы.
Боты, Мікітаў лапаць, Пакой у наймы, Чорт і баба.
Кніжка першая.
Выдавецтва т-ва “Пагоня”
Вільня 1927.
АСОБЫ:
Лузінскі Пранук - эмэрыт. Даміцэля, служанка.
Барбара, яго жонка. Ігнат, пажарны.
Алена. Пасыльны.
Станіслаў. Хлапец.
Прызваіта ўмэбляваны пакой. 3 левага боку двое дзьвярэй, з правага вакно і пяніно (Можна іншы інструмант), у глыбіні дзьверы. Паміж вакном і пянінам люстра).
Сцэна І.
Лузінскі і Барбара.
ЛУЗІНСКІ. Басенька, ужо тыдзень мінае, як мы вярнуліся з летняга памешканьня, трэба нарэшце падумаць, каб аддаць пакой у наймы.
БАРБАРА. І то нават зараз. Дваіх нас толькі, навошта нам чатыры пакоі! Можам адзін з іх уступіць... Але каторы?
ЛУЗІНСКІ. Ну, ведама, што той (паказвае на пакой з левага боку).
БАРБАРА. А я думаю, што той (паказвае на другі).
ЛУЗІНСКІ. Наш спальны? - Не, не! Лепей гэты (паказвае на сцэну). Выгадней нам. Тут ёсьць асобны ўваход, а мы там маем другія дзьверы праз кухню.
БАРБАРА. Мо’ й праўду кажаш! Але за якую цану яго аддамо!
ЛУЗІНСКІ. Зараз палічу (лічыць на кавалку паперы).
БАРБАРА. Я табе скажу. 3 утрыманьнем 24 рублі на месяц.
ЛУЗІНСКІ. Што ?... Ужо вылічыла ?
БАРБАРА. А што-ж ты думаеш, што я без пяра ды чарніла ня ўмею лічыць? Сказала 24 рублі на месяц і ані гроша таньней.
ЛУЗІНСКІ. А ці не за танна гэта?
БАРБАРА Зусім не! На што-ж я гаспадыня?
ЛУЗІНСКІ. Ну, як кажаш, што не - дык пэўне гэтак мусіць быць. Падам зараз у газэту абвестку, што ў нас ёсьць пакой у наймы.
ВАРБАРА. Адразу абвестку! Быццам нельга самому напісаць і павесіць на браме.
ЛУЗІНСКІ. Але-ж я гэтага ня буду вывешываць!
БАРБАРА. Аб табе не кажу. Стораж гэта зробіць бясплатна. Навошта-ж адразу плаціць за абвестку ў газэце!
ЛУЗІНСКІ. Праўду кажаш, Бася! (на старане). Застанецца больш капеек на абыграньне гэтага Пірамідовіча.
БАРБАРА. Што ты там мармочыш пад носам?
ЛУЗІНСКІ. Я?... Нічога... Казаў толькі, што трэба будзе напісаць, а ў мяне рука трохі трасецца.
БАРБАРА. Гэта ад тае няшчаснае пірамідкі.
ЛУЗІНСКІ. Скуль-жа!
БАРБАРА. Ну, ну, усупакойся! Прыцісьні руку моцна да стала, дык ня будзе табе дрыжэць.
ЛУЗІНСКІ. Гэтак кажаш? Ану спрабую... (бярэ паперу й піша). Праўду кажаш, дужа добры спосаб. – Ці гэткі кавалак хопіць? (паказвае невялічкі кавалак).
ВАРБАРА. Скуль-жа! Вазьмі паўаркуш і пішы вялікімі літарамі, каб кожны мог прачытаць.
ЛУЗІНСКІ. Добра, добра! (піша). Пакой у наймы... (устае), але выбач мне мая Бася, ведаю, што з утрыманьнем, але ня ведаю, ці з цэладзённым, ці не.
БАРБАРА. Ведама, што з цэладзённым!... (лічыць хутка на пальцах) са сьнеданьнем, палуднем, вячэраю, апалам і абслугаю!
ЛУЗІНСКІ (піша). Зараз! Зараз! Трохі вальней, бо я памылюся!.. Значыць... пакой у наймы з утрыманьнем, сьнеданьнем.
БАРБАРА. Але-ж гэтага не патрабуеш вылічваць. Гэта само праз сябе ведама.
ЛУЗІНСКІ. А праўда. Ты аднак маеш галоўку на паказ, Бася.
БАРБАРА. Толькі ад сяньня аб гэтым ведаеш?
ЛУЗІНСКІ (піша). Ды не... але бачыш?
БАРБАРА. Што бачыш... Нічога ня бачыш!.. Пішы ўжо, пішы мой Пранук, бо я мушу ехаць у места пашукаць служанкі. Меліся мне яе ўчора з канторы прывясьці, але відавочна забыліся.
ЛУЗІНСКІ. Ужо... ўжо... на месяц... вось ўжо ёсьць! Скончыў! (устае).
БАРБАРА. Прачытай-жа.
ЛУЗІНСКІ (чытае). Пакой у наймы з цэладзённым утрыманьнем і з фартапіянам...
БАРБАРА. 3 пянінам а не з фартапіянам...
ЛУЗІНСКІ. А праўда! Абмыліўся, папраўлю.
БАРБАРА. Папсаваў поўаркуша паперы.
ЛУЗІНСКІ. Ат! Глупства! Паў-гроша.
БАРБАРА. Паў-гроша!.. А бяз паў-гроша ня будзем мець рубля.
ЛУЗІНСКІ. І гэта нібы праўда...
БАРБАРА. Нібы праўда?.. Я табе кажу, што гэта зусім праўда.
ЛУЗІНСКІ. Няхай і гэтак будзе... значыць... (чытае) з пянінам, пры парадачным сужонстве (малжонстве).
БАРБАРА. А дадай бязьдзетным.
ЛУЗІНСКІ. Бася... а ну-ж?.. Урэшце гэтак афішавацца... (чытае) для кавалера.
БАРБАРА. Для якога кавалера.
ЛУЗІНСКІ. Ну, калі кажу, што для кавалера, дык пэўне-ж не для паненкі.
БАРБАРА. А вось-жа для паненкі!
ЛУЗІНСКІ. А вось не! Я не хачу паненкі!
БАРБАРА. А я не хачу кавалера!
ЛУЗІНСКІ. Ну, дык зусім ня буду пісаць! Няхай пакой стаіць пусты! (ходзіць борзда).
БАРБАРА. А няхай стаіць! (ходзіць борзда).
ЛУЗІНСКІ (па паўзе). Скажы мне, Бася, чаму ты ня хочаш кавалера?
БАРБАРА. А чаму ты ня хочаш паненкі?
ЛУЗІНСКІ. Я маю да таго важныя прычыны. Аб сабе я не баюся...
БАРБАРА. Я таксама, аб сабе не баюся, але таксама маю прычыны.
ЛУЗІНСКІ. І якія-ж гэта?
БАРБАРА. Ого! Разумны! Я табе першая не скажу. А ні думаю.
ЛУЗІНСКІ. А ні думаеш?
БАРБАРА. Не.
ЛУЗІНСКІ. Як мяне кахаеш?
БАРБАРА. Як цябе кахаю.
ЛУЗІНСКІ. Ну, дык я табе ўступлю. Разумны заўсёды гэтак робіць.
БАРБАРА. Калі так, дык я першая скажу.
ЛУЗІНСКІ. Не! Цяпер я... я першы скажу.
БАРБАРА. Вось не! - Не хачу кавалера таму...
ЛУЗІНСКІ. За пазваленьнем.
БАРБАРА. Пранук, не перарывай мне! Не хачу кавалера таму, што ня плаціць рэгулярна, вяртаецца позна дамоў і непарадачны.
ЛУЗІНСКІ. Гэта няпраўда! Я сам быў кавалерам і ведаю, што кожны парадачны.
БАРБАРА. Глядзі, які пратэктар!
ЛУЗІНСКІ. Пратэктар не пратэктар! А я табе кажу, што паненкі шмат горшыя.
БАРБАРА. Цікавіць мяне, чаму?
ЛУЗІНСКІ. Чаму? Яна пытаецца чаму?.. Вось бачым таму, што да паненак заўсёды прыходзяць у адведзіны рожнародныя асобы.
БАРБАРА. Рожнародныя?... Што-ж ты кажаш!
ЛУЗІНСКІ. Дзядзькі, стрыечныя браты, кузыны а гэтак далей.
БАРБАРА. Але-ж Пранук...
ЛУЗІНСКІ. Зараз, хай-жа скончу! Вынікаюць пасьля з гэтых адведзінаў рожныя няпрыемнасьці. Не пазьней як учора казаў мне гэны пачцівы Пірамі...
БАРБАРА. Ізноў той Пірамідовіч! Ня можаш ты ад яго ніяк адчапіцца.
ЛУЗІНСКІ. Што ты маеш да яго? Вельмі прызваіты і парадачны чалавек! Калі-б быў кавалерам, адразу-б уступіў яму гэты пакой (на старане). Меў-бы ў кожным часе партнёра да пірамідкі.
Сцэна ІІ.
Тыя-ж і хлапец.
ХЛАПЕЦ. Ці тут жыве пан Лузінскі?
ЛУЗІНСКІ. А чаго ты хочаш, малы?
ХЛАПЕЦ. А, гэта пан! (цішэй). Пан Пірамідовіч казаў прасіць, каб зараз пан прыйшоў на горку.
ЛУЗІНСКІ. Цішэй!.. добра! добра!.. скажы, што зараз прыду.
ХЛАПЕЦ. Більлярд ужо для паноў заказаны (выходзіць).
Сцэна ІІІ.
Лузінскі і Барбара.
БАРБАРА (злая). Ты ня пойдзеш да гэтага Пірамідовіча, разумееш?
ЛУЗІНСКІ. Мушу йсьці канешна, бо яму дакляраваў.
БАРБАРА. Гэта мне ўсё роўна! Я цябе ня пушчу.
ЛУЗІНСКІ. Калі бачыш, Басячка, ён мне павінен адплаціць.
БАРБАРА. Што мне да гэтага.
ЛУЗІНСКІ. Я мушу абыграць яго бязумоўна.
БАРБАРА. Ня пойдзеш і квіта! Пільнуй хату!
ЛУЗІНСКІ. Але-ж мая...
БАРБАРА. Ніякага але... Сядай ды пішы, што пакой у наймы для паненкі.
ЛУЗІНСКІ. Я не магу напісаць, што для паненкі.
БАРБАРА. Дык я сама напішу!
ЛУЗІНСКІ. Ані важся мне! Бо як зазлую, а ты-ж мяня ведаеш.
БАРБАРА. Ведаю, што ты бабскі атопак.
ЛУЗІНСКІ. Толькі калі ласка бяз гэтакіх прытычкаў, бо будзе кепска. Дык ня хочаш кавалера?
БАРБАРА. Тысячу разоў ужо казала, што не!... Аб сабе я не баюся...
ЛУЗІНСКІ (на старане). Яна аб сабе баіцца... (Голасна). Але я маю спосаб, каб мне было добра й табе гэтак сама, каб ня быў ані кавалер ані паненка.
БАРБАРА. Дык можа ўдавец або ўдава?
ЛУЗІНСКІ. Ані адно, ані другое. Я маю ў думцы нешта іншае... Бася, слухай... (з націскам). Няхай між намі вырашыць лёс.
БАРБАРА. Добра, на вузялкі (выцягвае хустку).
ЛУЗІНСКІ. Ого, на вузялкі мяне ўжо ня зловіш! Добра памятую, што мне тагды зрабіла. Не, не. Я маю іншы спосаб. Напішу: для аднэй асобы, - а хто першы зьявіцца - кавалер ці паненка - таго прымем.
БАРБАРА. Згода!
ЛУЗІНСКІ. Вось гэтак люблю! Дайма сабе бусі (цалуюцца).
БАРБАРА (на старане). Ня думала, каб ён меў яшчэ гэтулькі алею ў галаве. Цэлае нясшасьце, што ён вечна кіксуе, грае з гэтым Пірамідовічам на більлярдзе й марнуе непатрэбна грошы. Вось каб толькі якая прызваітая паненка трапілася.
ЛУЗІНСКІ (устае). Глядзі-ж, ці цяпер добра (паказвае).
БАРБАРА (чытае). Дасканальна! 3 пянінам для аднае асобы.
ЛУЗІНСКІ. Я зараз апрануся і занясу да стоража, каб павесіў на браме (убіраецца).
БАРБАРА. Чакай, чакай Пранук! Пойдзем разам (на старане). Не магу яго самога пусьціць, бо ўцячэ ад мяне (голасна). Пайду толькі па адзеньне й капялюш (выходзіць налева).
Сцэна ІV.
Лузінскі (адзін).
ЛУЗІНСКІ. А каб цябе чорт узяў! Прападзе мая партыя з Пірамідовічам, а ён ужо більлярд заказаў. Але-ж не магу выйсьці бяз Басі, бо зробіць авантуру... (праз часіну). А калі-б я ўдаў, што ня чуў, што казала і ўцёк?.. (выймае партманэ і лічыць грошы). Маю яшчэ рубель і трыццаць пяць капеек, гэтага мне павінна хапіць!.. Ну дык выносімся ціхачом... (ідзе). Бывай здарова, мая...
Сцэна V.
Лузінскі і Барбара.
БАРБАРА (убраная ўваходзіць). Можам ісьці.
ЛУЗІНСКІ (на старане). Маеш табе, ізноў кікс са згубнаю! Спазьніўся! (Голасна). Зараз, зараз!.. (на старане). Як-бы тут выкруціцца! (Голасна). Ага! Ёсьць! (Бярэ капялюш).
БАРБАРА. Ідзём-жа ўрэшце...
ЛУЗІНСКІ. Зараз... (думае). Нешта я хацеў сказаць...
БАРБАРА. Ну, хадзі, хадзі, па дарозе мне скажаш. (Ідзе да дзьвярэй). Ідзем?
ЛУЗІНСКІ. Іду! (На старане). Што тутка зрабіць? (Ідзе).
Сцэна VІ.
Тыя-ж і Пасыльны з Даміцэляю.
ПАСЫЛЬНЫ. Няхяй будзе пахвалёны.
ЛУЗІНСКІ. На векі! А што гэта?
ПАСЫЛЬНЫ. А гэта вяльможны пане прывёў служанку.
БАРБАРА. У самую пару.
ЛУЗІНСКІ (на старане). Сапраўды! У самую пару. (да Барбары). Мая душка, я ўжо пайду, бо нельга даўжэй адкладываць.
БАРБАРА. Ідзі, але зараз-жа варочайся.
ЛУЗІНСКІ. Пачакаю толькі, пакуль стораж павесіць карту. (На старане). Пачцівая гэта служанка. Прыйшла як анёл з неба на маю ўцеху (выходзіць).
Сцэна VІІ.
Барбара, Пасыльны і Даміцэля.
БАРБАРА. Ці ты служыла ўжо гдзе?
ДАМІЦЭЛЯ. Так, прашу лашкі пані.
ПАСЫЛЬНЫ. Яна служыла ў вельмі парадачным доме.
БАРБАРА. А чаму адтуль адходзіш?
ПАСЫЛЬНЫ. Бо, бачыце вяльможнае пані...
БАРБАРА. Але-ж я яе пытаюся, ня вас...
ПАСЫЛЬНЫ. Калі-ж, вяльможнае пані, яна вельмі спрытная дзяўчына, толькі крыху нямравая.
БАРБАРА. Але-ж на гэта можа сама адказаць! (да Даміцэлі). Чаму адходзіш ?
ДАМІЦЭЛЯ. Бо, прашу лашкі пані, яна памёрла і застаўся толькі пан з маладым панічом, а я ў кавалераў не хачу шлужыць!
БАРБАРА. Умееш гатаваць?
ПАСЫЛЬНЫ. О! Умее! Яна ўсё ўмее!
БАРБАРА. Ці ты парадачная?
ДАМІЦЭЛЯ. Нібы як гэта, парадачная? Ці водле начыньняў?
БАРБАРА. Але. Ці любіш у кухні ўтрымліваць парадак?
ПАСЫЛЬНЫ. О за гэта дык магу ручацца.
ДАМІЦЭЛЯ. У мяне будзе аж зігацець ўсё.
ПАСЫЛЬНЫ. А як-жа, прашу вяльможнае пані.
БАРБАРА. Даўно ты ўжо ў Вільні ?
ДАМІЦЭЛЯ. На сьвятога Міхала будзе год.
БАРБАРА. А кавалера маеш?
ДАМІЦЭЛЯ. Гдзе-ж бы я там пасьмела!
БАРБАРА. Вы-то любіце.
ПАСЫЛЬНЫ. Скажы дзяўчына адразу (да Барбары). Але пэўне ня мае, бо яшчэ нядаўна ў Вільні.
БАРБАРА. А знаёмых ці сваякоў шмат маеш?
ДАМІЦЭЛЯ. Ды дзе-ж там, прашу лашкі пані. Знаю толькі аднаго, з пажарнае каманды з другое часьці, але гэта мой штрыечны брат, што хутка галуны даштане.
БАРБАРА. Сапраўды стрыечны брат?
ДАМІЦЭЛЯ. Гэткі кузын, прашу лашкі пані.
БАРБАРА. За абслугу колькі брала?
ПАСЫЛЬНЫ. Там брала дванаццаць рублёў на квартал.
БАРБАРА. Я гэтулькі плаціць не магу.
ПАСЫЛЬНЫ. Вяльможная паня (сказала, што за дзесяць рублёў, але я хацеў лепш прывясьці на два рублі больш, каб толькі была парадачная дзяўчына.
БАРБАРА. Гэта для мяне за дорага.
ПАСЫЛЬНЫ (на старане да Барбары). Калі вяльможная паня дасьць мне паў-рубель, дык я яе намоўлю.
БАРБАРА (на старане). Добра! (да Даміцэлі). Згаджаешся на дзесяць рублёў?
ДАМІЦЭЛЯ. Гэта-ж страшэна мала, прашу лашкі пані.
ПАСЫЛЬНЫ. Бяры дзяўчына, бо пазьней гэткага добрага мейсца не дастанеш. Я гэтых паноў знаю не ад сяньня і ведаю, што гэта вельмі паважныя людзі.
БАРБАРА (на старане). Скуль ён нас знае?
ДАМІЦЭЛЯ. Калі-ж гэта мала.
ПАСЫЛЬНЫ. Як будзеш добра захоўвацца, пасьля дастанеш балей.
ДАМІЦЭЛЯ. Я-то жаўшоды добра жахоўваюся.
БАРБАРА. Ну дык як-жа? Згаджаешся?
ДАМІЦЭЛЯ. Ну! Няхай ужо будзе! (цалуе яе у руку). Прашу лашкі пані, тут мой пляшпарт (падае).
БАРБАРА (чытае). Даміцэля Выджык!.. Калі-ж можаш прыйсьці?
ДАМІЦЭЛЯ. Хаця-б і зараз - толькі скокну па рэчы.
БАРБАРА. Гэта добра. Вось маеш тут рубель задатку (дае).
ДАМІЦЭЛЯ. Дзякую! Мігам паляту (выходзіць праз дзьверы ў глыбіне).
Сцэна VІІІ.
Пасланец і Барбара.
БАРВАРА. А гэта вам! (Дае яму паў-рубель).
ПАСЫЛЬНЫ. Ручаю, што будзе паслухмяная.
БАРБАРА. Паглядзімо... (жорстка). Бывайце здаровыя.
ПАСЫЛЬНЫ (на старане). О! о-о-о-о!.. (голасна). Спакойнай ночы вяльможнай пані (выходзіць).
Сцэна ІХ.
Барбара (адна).
БАРБАРА. Пазбыла ўрэшце клопат з галавы. Цяпер магу спакойна зайсьці да пані Туркацінскай. Даведаюся аб цікавых навінках, ужо зажурылася я аб іх. Мусіць цікавыя (праз хвіліну). Як гэта мой Пранук прыходзіць - меўся вярнуцца, як толькі стораж павесіць карту. - О! ручаю, што сядзіць на рагу ў цукерні ды грае на більлярдзе з гэтым няшчасным Пірамідовічам... Гэны Пірамідовіч затручывае спакой майго жыцьця! Ненавіджу гэтага чалавека.
Сцэна Х.
Барбара і Алена (з глыбіні).
АЛЕНА. Перапрашаю паню, ці тут ёсьць пакой ў наймы?
БАРБАРА. Але (на старане). На маё выйшла? Будзем мець паненку.
АЛЕНА. А каторы гэта пакой.
БАРБАРА. А вось.
АЛЕНА. Гэты пакоік мне падабаецца. Ці гэта вакно на вуліцу?
БАРБАРА. Не - на панадворак (на старане). Якая яна сымпатычная.
АЛЕНА. Прашу паню, я-б наняла гэты пакоік, але ці ня будзе для мяне за дарагі?
БАРБАРА. Падам Вам найтаньнейшую цану. Меў каштаваць 24 рублі, а я яго ўступлю Вам за 22 рублі на месяц.
АЛЕНА. А ці магу я яшчэ сяньня ўвясьціся?
БАРБАРА. А ўжо-ж, канешна. (на старане). Што гэта за мілая асобка!
АЛЕНА. Ня буду нікому перашкаджаць, калі са дзьве гадзіны штодзень пасьвячу практыкаваньням на пяніне?
БАРБАРА. Ніколькі! Дык панюся ёсьць вучыцелькай музыкі?
АЛЕНА. Не, прашу паню. Я прыехала на апошні курс музыкальнае кансэрваторыі.
БАРБАРА. Дык панюся ня тутэйшая?
АЛЕНА. З Клецка, прашу паню.
БАРБАРА. З Клецка?... Шкада.
АЛЕНА. Чаго шкада?
БАРБАРА. Што ня знаю тых ваколіцаў. А гдзе панюся мае рэчы?
АЛЕНА. Застанавілася ў готэлі, але рада-б якнайхутчэй адтуль выбрацца, бо-ж разумее пані, што кабеце ня вельмі прыемна там жыць.
БАРБАРА. Панюся кажа зусім праўду. Будзе панюсі... а як паню па іменьні?
АЛЕНА. Алена.
БАРБАРА. Дык будзе пані, панна Алена, у нас як у раі - бясьпечна, ціха, спакойна, мы дзяцей ня маем... Муж мой рэдка ўдому, бо шалёна любіць граць на більлярдзе ў нейкую там пірамідку і заўсёды яго выцягне..
АЛЕНА. Цешуся я вельмі, што ўдалося мне хутка знайсьці памешканьне і то нават блізка ля кансэрваторыі.
БАРБАРА. Ці ведае панюся што? - Сказала я пані’ што аддам гэты пакой за 22 рублі, вось-жа чуючы да пані нейкую асаблівую сымпатыю, аддам яго пані за 20 рублёў (на старане). Як яна мне падабаецца!
АЛЕНА. Дзякую пані, - але ўжо час ісьці па рэчы - хутка зусім сьцямнее.
БАРБАРА. Пэўне. Уначы перамяшчацца ня вельмі прыемна.
АЛЕНА. Што праўда ня маю шмат рэчаў, кошык да валізку толькі.
Сцэна ХІ.
Тыя-ж і Даміцэля.
ДАМІЦЭЛЯ (уваходзячы). А вось, прашу лашкі - я ўжо тутака.
БАРБАРА. Дужа добра! Ідзі настаў самавар. Вуглі ёсьць у кухні.
ДАМІЦЭЛЯ. Жараж будзе! (выходзіць налева).
Сцэна ХІІ.
Барбара й Алена.
АЛЕНА. Цяпер разьвітаюся з паняй, а за хвілінку буду я паваротам з рэчамі.
БАРБАРА. Я таксама выходжу. Магу кавалак дарогі паню праваджаць.
АЛЕНА. Вельмі мне прыемна.
БАРБАРА (кліча). Даміцэлька!
Сцэна ХІІІ.
Тыя-ж і Даміцэля (з лева).
ДАМІЦЭЛЯ. Шлухаю, прашу лашкі пані.
БАРБАРА. Гэта паня вернецца сюды за поўгадзіны... (Да Алены) праўда?
АЛЕНА. Пэўне, што гэта даўжэй не працягнецца.
БАРБАРА (да Даміцэлі). Дык запаліш лямпу і падасі пані самавар. Цукер і гарбата ёсьць у гэным пакоі на стале.
ДАМІЦЭЛЯ. Шлухаю.
БАРБАРА. Калі-б я а восьмай гадзіне не вярнулася, паклічаш стоража, каб табе памог прынясьці сюды ложак з таго пакою.
ДАМІЦЭЛЯ. Шлухаю.
БАРБАРА (да Алены). А цяпер магу служыць панюсі, (на старане). Як выйду ад Туркацінскай, мушу пашукаць Пранука, - заграецца да познае ночы.
АЛЕНА. Ну дык ідзём. (выходзяць).
Сцэна XIV.
ДАМІЦЭЛЯ (адна).
ДАМІЦЭЛЯ. Шамавар жараж пачне гатавачча, ложак такшама жараж магу ўнесьці. Штораж жусім тут непатрэбны. Ёсьць тут мой шваяк, дык ён мне паможа (кліча праз вакно). Пане Ігнач, пане Ігнач!.. О, ужо ідзе - ляпей, што ён шабе гэтыя грошы жаробіць.
Сцэна ХV.
Даміцэля і Ігнат (з лева).
ІГНАТ. А што панна Даміцэля скажа?
ДАМІЦЭЛЯ. Памажы мне, пан Ігнач, унесьці ложак той, што там штаіць!
ІГНАТ. Добра, памагу, але як мяне панна Даміцэля пацалуе!
ДАМІЦЭЛЯ. Ого! Яшчэ чаго! Што да пачалунку дык няма.
ІГНАТ. Ужо мінулі тыя часы, калі хлопцы мусілі аб пацалункі прасіць. (Бярэ яе ў поўкі). Ну, цалуй панна Даміцэля.
ДАМІЦЭЛЯ. Пане Ігнач, няхай пан вэдле жартаў дасьць шпакой. Я гэтага ня люблю.
ІГНАТ (На старане). Ганарыстая! (голасна). Калі гэтак, дык яшчэ сяньня панну Даміцэлю сам пацалую, але заўтра будзе іначай.
ДАМІЦЭЛЯ. Чалуй пан, але хутка, каб ніхто ня бачыў.
ІГНАТ. Давай панна губы (туліць яе да сябе і цалуе. На гэта ўваходзіць Лузінскі. Ігнат уцякае).
Сцэна XVI.
Даміцэля і Лузінскі.
ЛУЗІНСКІ (да сябе). А хай яго, таго Пірамідовіча! Абубніў мяне да рэшты... (Заўважыўшы Даміцэлю). А гэта што?
ДАМІЦЭЛЯ. А гэта я, прашу лашкі пана, а то мой брат Ігнач.
ЛУЗІНСКІ (працірае вочы на старане). Што за ліха! Я нічога ня бачу!... Няўжо-ж той каньняк! (голасна) Гдзе-ж той Ігнач?
ДАМІЦЭЛЯ (аглядаецца). А няма яго, бо ўжо пайшоў.
ЛУЗІНСКІ. А ты хто такая?
ДАМІЦЭЛЯ. Я, прашу лашкі пана, служанка Дамічэля.
ЛУЗІНСКІ. Вёлёнчэля?... Што ты пляцеш?
ДАМІЦЭЛЯ. Дамічэля, прашу лашкі пана.
ЛУЗІНСКІ. Ну, дык можаш сабе ісьці.
ДАМІЦЭЛЯ. Шлухаю. (выходзіць).
Сцэна XVII.
ЛУЗІНСКІ (адзін).
ЛУЗІНСКІ. Гэты Пірамідовіч сапраўды пачынае рабіцца немагчымым. Бо, што-ж гэта прашу я каго, у мяне партыя на апошняй – і да таго контрапартыя – а адзін адзіны ас на більлярдзе, як стрэліў. Мераю, пане дабрадзею і ужо - ўжо маю ўдарыць, як раптам нехта праходзячы штурхае мяне. Я ведама раблю кікса, стаўлю сямёрку на більлярд, а Пірамідовіч выйгрывае. Або пасьля: хачу сабе заграць чатырнаццаць да сяродка, а меў я ўжо пятнаццатку зробляную. Мераюся я, пане, як лепей ня трэба, а тут нехта з галерэі становіцца ды глядзіць на мае рукі, чаго я страшэнна ня люблю. Ударыў я фатальна, бо чатырнаццатка не дайшла, а чырвоная згінула ў рагу. Мусіў паставіць пятнаццатку на більлярд і прайграў партыю са сто трыццаць шэсьцю. Не! Колькі мне тая галярэя каштуе грошай, то страх! Праз яе правальваюся, а я станоўка лепей граю, чым Пірамідовіч. Забраў ад мяне сяньня дзевяць злотых, але я адыграюся і змыю як трэба яму скуру, толькі ў штос пападу і галерыі ня будзе. Найгоршая рэч, што ужо грошай ня маю (думае).
Сцэна XVIII.
Лузінскі і Станіслаў.
СТАНІСЛАЎ (уваходзячы). Выбачайчаце, пане дабрадзею, здаецца мае, што тутака ёсьць пакоік ў наймы...
ЛУЗІНСКІ. Тут, тут, ласкавы пане.
СТАНІСЛАЎ. А ці можна яго абгледзіць?
ЛУЗІНСКІ. Калі ласка, вось гэты пакой (на старане). Сымпатычны юнак.
СТАНІСЛАЎ. Ад панадворка, калі не мыляюся.
ЛУЗІНСКІ. Але, пане! Спакойна, ціха, ў дадатак дзяцей яшчэ ня маем.
СТАНІСЛАЎ. Вельмі мне гэта прыемна. Маю шмат заняткаў, а туркат з вуліцы ды плач дзяцей перашкаджаў-бы маёй працы.
ЛУЗІНСКІ (спалоханы). Ці пан дабрадзей часам не літарат?
СТАНІСЛАЎ. Але-ж не. Я, прашу пана, просты кандыдат мэдыцыны і прыехаў каб прыгатавацца да апошняга экзаміну.
ЛУЗІНСКІ. Ага! Дык пан на доктара! Гэта вельмі добра. Але няхай пан дасьць слова, што ня будзе зносіць да дому ніякіх трупіх галоваў, касьцей ды іншых прэпаратаў, бо мая жоначка гэтага страшэнна баіцца.
СТАНІСЛАЎ. Але-ж не! Будзьце пэўны. Часам толькі мо’ што прынясу, але гэтак, каб ніхто ня бачыў.
ЛУЗІНСКІ. Гэта мяне надта цешыць. Калі-ж пан пераедзе?
СТАНІСЛАЎ. Перадусім, якая цана?
ЛУЗІНСКІ. Вельмі танна! З цэладзённым утрыманьнем, сьнеданьнем, палудням, вячэраю, апалам, абслугаю і пянінам...
СТАНІСЛАЎ. Каторае мне, кажучы праўду, зусім непатрэбна.
ЛУЗІНСКІ. А я бяз гэтага не магу аддаць у наймы.
СТАНІСЛАЎ. Ня можа пан?.. Ну, дык з пянінам...
ЛУЗІНСКІ. Будзе каштаваць 24 рублі ў месяц. Але ці пан дазволіць, калі мая жонка таксама сабе паграе, як пана ня будзе?
СТАНІСЛАЎ. З прыемнасьцяй!.. Калі ласка, а соntо дзесяць рублёў (дае).
ЛУЗІНСКІ. Сардэшна дзякую (на старане). Гэта нейкі парадачны чалавек.
СТАНІСЛАЎ. Ці магу праз паўгадзіны ўвясьціся?
ЛУЗІНСКІ. Хаця-б нават праз пяць мінут. Ласкавы пане, а ці пан грае ў пірамідку?
СТАНІСЛАЎ. Граю.
ЛУЗІНСКІ. А ці добра?
СТАНІСЛАЎ. Гэтак - сярэдне!
ЛУЗІНСКІ. Я шалёна люблю гэную ігру. Мо’ часам паграем. А ці пан ня кіксуеш прыпадкова?
СТАНІСЛАЎ. Амаль-што ніколі. Тымчасам... бывайце пане дабрадзей (на старане). Цікавы стары. Што яму да таго, ці кіксую я, ці не? (выходзіць).
Сцэна XIX.
Лузінскі (адзін).
ЛУЗІНСКІ. Маю дзесяць рублёў. Цяпер прынамсі абыграю гэтага Пірамідовіча. З грашыма чалавек заўсёды паўнейшы. Мушу ад яго навучыцца тых дубляў да рогу з пад банды. Кожны робіць з пэўнасьцяў. Дзіўны чалавек! Шалёнае шчасьце мае. Абяцаў пачакаць мяне з паўгадзіны. - Дзякаваць Богу, што будзем мець кавалера. Ня будзе вяртацца позна да дому, бо мае работу. Плаціць з гары ды грае ў дадатак у пірамідку. Неацэнены набытак мой (выходзіць).
Сцэна XX.
Даміцэля (з левага боку).
ДАМІЦЭЛЯ. Штарога ўжо няма! Пайшоў! Трэба запаліць лямпу ды ўнесьці ложак. Праж яго шамавар мой выгатаваўся, гэдак доўга тут марудзіў. Пан Ігнач пэўне чакае на панадворку (запальвае лямпу).
Сцэна XXІ.
Даміцэля, Алена (з глыбіні, за ёю Ігнат з куфэркам і кошыкам).
АЛЕНА. Ці паня ўдому?
ДАМІЦЭЛЯ. Яшчэ не вярнулася.
АЛЕНА (да Ігната). Вось маеце тутка за прынясеньне (дае).
ІГНАТ. Дзякую.
ДАМІЦЭЛЯ. Ці прынясьці шамавар.
АЛЕНА. Добра, мая дарагая, прынясі. Зьмерзла я трошкі. (Даміцэля выходзячы ківае пальцам на Ігната; ён ідзе).
Сцэна XXІІ.
Алена (адна).
АЛЕНА. Нейкая добрая кабеціна з гэтае Лузінскае. Гэтулькі надавала мне парадаў, каб сьцерагчыся кавалераў, што сапраўды родная маці не магла-б ляпей. Здаецца мне, што пражыву тут сабе спакойна, пакуль ня скончу курсаў. Стаіць пяніна - мушу спрабаваць які мае голас. Рэчы пасьля дастану... (садзіцца й ўдарае некулькі акордаў).
Сцэна XXІІІ.
Алена й Станіслаў (з глыбіні).
СТАНІСЛАЎ (на старане). О!
АЛЕНА (ўстаючы да сябе). Зусім добры тон.
СТАНІСЛАЎ (кланяецца). Мая пашана пані дабрадзейцы.
АЛЕНА. Ах! Вітаю пана.
СТАНІСЛАЎ. Я... (падносіць галаву, на старане). О! На Эскуляпа! Прыгожая як анёлак.
АЛЕНА (на старане). Такі малады ды прыгожы... (голасна). Прашу пана, калі ласка... (паказвае на крэсла).
СТАНІСЛАЎ. Дзякую пані (садзіцца). Пані музыкальная, як я чуў.
АЛЕНА. Але, я вельмі люблю музыку. Гэта адзіны прадмет, каторы цяпер мяне займае.
СТАНІСЛАЎ (на старане). Нічога дзіўнага, пры гэткім старым мужу (голасна). І не абрыдае пані ніколі ўсьцяж гэтак выйграваць полькі, вальцы, мазуры?
АЛЕНА. Гэтыя вельмі мала граю. Пераважна займаюць мяне паважныя творы... ІПопэн, Ліст, Бэтховэн, Мацарт.
СТАНІСЛАЎ. Дык пані гэтак закахана ў музыцы, як жонка ў мужу пасьля двух тыдняў па шлюбе?
АЛЕНА. Здаецца не заўсёды гэтак бывае. Я асабіста цяпер кахаю толькі музыку.
Сцэна XXІV.
Тыя-ж і Даміцэля (з самаварам).
ДАМІЦЭЛЯ. Прашу паню, шамавар ёсьць, толькі чукру не магу знайсьці.
АЛЕНА. Я памагу табе шукаць (да Станіслава). Перапрашаю пана на хвілінку.
СТАНІСЛАЎ. О! Калі ласка! (Алена выходзіць).
ДАМІЦЭЛЯ (ідучы за ёю, на старане). Го! Го! Гэтая паненка такшама мае свайго Ігнача. А прыгожы хлапчук!
Сцэна XXV.
Станіслаў (адзін).
СТАНІСЛАЎ. На Эскуляпа! Ніколі я не спадзяваўся, каб гэткае цудоўнае стварэньне магло мець гэткага старога, брыдкага мужа. Бедная! Пэўне стары мае грошы, а яна без маёнтку, як кожны звычайны сьмяротнік, вось дапрыкладу я! Ой, кабеты! Чаго толькі вы ня робіце дзеля гэтае подлае прыманкі! Зьмяніліся часы... (пяе). “Ня так іn іllо tеmроrе бывала, пане дабрадзею, даўны мой суседзе”...
Але, але! Але-ж прыгожая, дык прыгожая! Прачуваю, што ў будучыне я буду мець а гэным старым авантуру, бо калі пабуду даўжэй, дык напэўна закахаюся ў ёй. Гэта ўжо такое маё шчасьце. Колькі разоў на дарозе свайго жыцьця я спатыкаў якую небудзь прыгожую кабету - ані абмахнуўся!.. Або замужняя, або найменш - нарачоная. Дальбог, ніколі яшчэ я ня меў выпадку закахацца ў дзяўчыне. І канчай тут студыі, калі ля цябе жыве гэткі цуд у пастаці прыгожае, маладое жонкі старога мужа, каторы пэўне зьдзекуецца над ёю і мучыць сцэнамі зайздрасьці. - Якжа, іначай ня можа быць! - Дзіўлюся толькі, што гэны стары аддаў мне ў наймы гэты пакой. Мог-жа-ж ведаць, або лепш, прачуваць, што я маю ў жылах кроў, а не ваду. Урэшце, я хлапец нічога сабе і прыгожы... (станавіцца перад люстрам і папраўляе вусы).
Сцэна XXVІ.
Станіслаў й Алена.
АЛЕНА (уваходзячы, на старане). Го! Перад люстрам пан дабрадзей! (голасна). Перапрашаю пана, што змусіла яго гэтак доўга на сябе чакаць.
СТАНІСЛАЎ (адварочваецца). О! Калі ласка.
АЛЕНА. Гэта новая служанка, каторая добра, а лепш - зусім ня ведае дзе чаго шукаць. Прыйшла ледзь перад поўгадзінай.
СТАНІСЛАЎ. Са служанкамі пані часта маюць вялікі клопат і няпрыемнасьці.
АЛЕНА. Але - трэба доўга шукаць і перабіраць пакуль на добрую ня трапіш (кліча). Даміцэлька, дай-жа хутчэй гарбату.
Сцэна XXVІІ.
Тыя-ж й Даміцэля.
ДАМІЦЭЛЯ (уваходзячы). Зараж, ужо нясу. Ці і філіжанкі даць дзьве?
АЛЕНА. Ну, ведама (да Станіслава). Пан нап’ецца са мною гарбаткі?
СТАНІСЛАЎ. З мілаю ахвотай.
АЛЕНА. У таварыстве хутчэй нам час пройдзе.
СТАНІСЛАЎ. Асабліва мне будзе вельмі прыемна бачыць перад сабою чароўную істоту як пані й чуць яе сярэбраны галасок (на старане). Ой, ой, ой разагнаўся.
АЛЕНА. Толькі вельмі прашу – без камплімэнтаў (да Даміцэлі). Прынясі філіжанкі.
ДАМІЦЭЛЯ. Мігам (выходзіць).
Сцэна XXVІІІ.
Алена і Станіслаў.
АЛЕНА. Перад хвілінай сказаў мне пан камплімэнт, за які я павінна гневацца.
СТАНІСЛАЎ. Прашу паню, гэта зусім ня быў камплімэнт! Я шчыры і кажу заўсёды тое, што думаю, нічога ня ўтайваючы.
АЛЕНА. Хай-жа пан сядае. - Шчырасьць і адкрытасьць, праўду кажучы, добрыя прыметы, але не заўсёды можна казаць голасна тое, што думаецца... паціху.
СТАНІСЛАЎ. Пры занятках, якія маю і пры варунках, у якіх знаходжуся і жыву - нічога дзіўнага, што ўгледзіўшы перад сабою анёла ў пастаці пані, праз мае губы выйшлі на сьвет словы захопленьня.
АЛЕНА (на старане). Бедны! Мае гэткую старую жонку! І навошта ён жаніўся?
СТАНІСЛАЎ (з пачуцьцём). Аблічча пані робіць на мяне дзіўнае ўражэньне.
АЛЕНА. Станоўка забараняю пану гаварыць са мною гэткім спосабам.
СТАНІСЛАЎ. Я зусім змоўкну.
АЛЕНА. Гэтага ізноў не хачу.
СТАНІСЛАЎ. Ну, дык буду казаць тое, аб чым ня думаю.
АЛЕНА. Гэта таксама кепска.
СТАНІСЛАЎ. Дык як-жа тут парадзіць, каб здаволіць паню і сябе?
АЛЕНА. Найлепш будзе, калі зьвернем гутарку на іншы прадмет.
СТАНІСЛАЎ. Га, спрабую.
Сцэна XXІХ.
Тыя-ж і Даміцэля.
ДАМІЦЭЛЯ (з тацаю). Прашу паню, ужо няшу ўсё.
АЛЕНА. Пастаў тут на стале.
ДАМІЦЭЛЯ (ставіць). Ужо ёсьць.
АЛЕНА. Можаш ісьці.
ДАМІЦЭЛЯ. Ужо пані нічога ня трэба прынясьці?
АЛЕНА. Тымчасам нічога (налівае гарбату).
ДАМІЦЭЛЯ (на старане). Гэты ложак пэўне сяньня не паштаўлю (выходзіць).
Сцэна XXХ.
Алена і Станіслаў.
АЛЕНА. Магу пану служыць? (Падае яму).
СТАНІСЛАЎ. Вельмі дзякую (на старане). Якія пекныя ручкі.
АЛЕНА. Толькі асьцярожна! Хай пан не папарыцца. Гарбата гарачая.
СТАНІСЛАЎ. Дзякую за перасьцярогу. Мне здаецца аднак, што больш паляць тыя дзьве зоркі, каторымі паня паслугаецца замест вачэй.
АЛЕНА. Які пан неакуратны, мы меліся зьмяніць тэму гутаркі.
СТАНІСЛАЎ. Праўда, забыўся і перапрашаю. Як я гляджу на паню, дык забываюся ня толькі аб прырачэньні, але аб цэлым сьвеце.
АЛЕНА. Калі пан хаця яшчэ адно слоўца гэтак скажа, змоўкну і не скажу аніводнага слова.
СТАНІСЛАЎ. Гэта было-б мне надта цяжкай карай.
АЛЕНА (праз хвілю). Што-ж пан робіць? Чым пан займаецца?
СТАНІСЛАЎ. Мае заняткі не належаць да сьцягу вельмі прыемных. Я мэдык і пасьвяціўся спэцыяльна хірургіі. Год таму назад я мусіў перарваць навуку, бо, прызнаюся пані адкрыта, не хапіла мне капіталу.
АЛЕНА. Гэта вельмі прыкра страціць цэлы год.
СТАНІСЛАЎ. Не пярэчу. - Але цяпер маё матар’яльнае становішча прыметна палепшала і ў гэтым годзе маю надзею атрымаць ступень доктара.
АЛЕНА (на старане). Ажаніўся з вяковаю асобай, бо мела пэўне грошы. Бедны! Свабоду пасьвяціў дзеля навукі.
СТАНІСЛАЎ. Што пані кажа? Я добра не зразумеў.
АЛЕНА. З усяго сэрца жычу пану ўдачы.
СТАНІСЛАЎ. Дзякую пані, але апрача таго, што асягну мэту, да якое йду ўсею сілаю, мне ня хопіць аднак аднае рэчы.
АЛЕНА. Напрыклад?
СТАНІСЛАЎ. Але ведаеце пані, гэтага ніколі ў жыцьці ня буду мець.
АЛЕНА. Чаму?
СТАНІСЛАЎ. Радзіўся я пад нешчасьліваю зоркаю.
АЛЕНА. Вельмі мне пана шкада (Станіслаў зьнімае самавар са стала на зямлю). Што пан робіць?
СТАНІСЛАЎ. Зьнімаю перашкоду.
АЛЕНА. Ці-ж самавар перашкаджаў пану?
СТАНІСЛАЎ. Але, перашкаджае мне глядзець на вас.
АЛЕНА. Ужо забыўся пан аб прырачэньні?
СТАНІСЛАЎ. Ці я што кепскае сказаў?
АЛЕНА (пасьля паузы). Ці пан любіць музыку?
СТАНІСЛАЎ. Страшэнна - і шкадую, што сам ня граю.
АЛЕНА. Заграю пану якую-небудзь вясёлую полечку.
СТАНІСЛАЎ. Калі паня зробіць гэную ласку...
АЛЕНА (сядаючы да пяніна, на старане). Чаму гэта яго жонкі гэтак доўга не відаць? (Грае нейкую сумную мэлёдыю).
СТАНІСЛАЎ (на старане). Сумная музыка, бо сумна мусіць у яе душы. Як-жа мне яе сардэшна шкада (голасна). Перапрашаю вас, што перарываю. Ці гэта мае быць полечка?
АЛЕНА. Выбачайце, выбачайце! Забылася! Зараз вам заграю.
СТАНІСЛАЎ. О не! Грай паня далей гэную думку. Гіну за думкамі - асабліва калі граюцца цудоўна, з гэткай сілай пачуцьця.
АЛЕНА (устаючы). Ізноў камплімэнт! - Пан любіць аткрытасьць, праўда?
СТАНІСЛАЎ. Меў гонар аб гэтым вас паведаміць.
АЛЕНА. Буду з вамі шчырая. Я вельмі ўмарылася і хачу спаць.
СТАНІСЛАЎ. Але-ж, калі ласка, няхай сабе паня ня цэрамоніцца. Я прынамсі не перашкаджаю. Я рады споўніць кожнае жаданьне пані.
АЛЕНА (кланяецца). Ну, дык бывайце здаровы.
СТАНІСЛАЎ (таксама). Спакойнай ночы жадаю пані. (Глядзяць адзін на аднаго моўчкі).
АЛЕНА. Здаецца мне, што мы разьвіталіся.
СТАНІСЛАЎ. І я гэтак думаю.
АЛЕНА. Ну, дык...
СТАНІСЛАЎ. Я не затрымліваю вас.
АЛЕНА. Як гэта не затрымліваю?
СТАНІСЛАЎ. Пакідаю пані вольны праход да яе пакою, каторы пэўне там знаходзіцца... (паказвае на адны дзьверы).
АЛЕНА. Пан хіба мыляецца.
СТАНІСЛАЎ. Ну, дык значыць... там... (паказвае другія дзьверы).
АЛЕНА. Але-ж ня ў тым справа. Пан з мяне жартуеш, а я зусім на гэта не заслужыла.
СТАНІСЛАЎ. Жартую? - Не разумею вас.
АЛЕНА. Я наняла гэты пакой, а ня той.
СТАНІСЛАЎ. Цяпер пані з мяне жартуе. Гэта я наняў гэты пакой.
АЛЕНА. Што пан кажаш? Дзьве гадзіны назад я наняла гэты пакой ад панскае жонкі.
СТАНІСЛАЎ. Вольныя жарты! Не пазьней, як паўтары гадзіны назад, я наняў гэты пакой ад мужа пані.
АЛЕНА. Але-ж я ня маю мужа.
СТАНІСЛАЎ. Гэта немагчыма! Паня мусіш мець мужа! Гэта ўжо такое маё шчасьце.
АЛЕНА. Чаму я мушу мець мужа?
СТАНІСЛАЎ. Бо паня прыгожая, харошая, цудоўная істота.
АЛЕНА. Стыдна вам, мой пане! Гаворыш паненкам гэткія рэчы, каторых пану, як жанатаму гаварыць ня выпадае.
СТАНІСЛАЎ. Але-ж, прашу паню, я нежанаты. Паня ёсьць замужняя.
АЛЕНА (да сябе). Мой Божа, што я зраблю? Ён пэўне трохі дурнаваты, а гэтак разумна гаварыў.
СТАНІСЛАЎ (на старане). Зараз пераканаемся (голасна). Ці паня баіцца трупіх галоў чалавечых, касьцей і іншых анатомічных прэпаратаў, ці не?
АЛЕНА. Не магу на гэта глядзець.
СТАНІСЛАЎ. Ну, дык вы і ёсьць жонкай пана Лузінскага.
АЛЕНА. Скуль гэтая думка прыйшла вам да галавы? Што пан кажаш?
СТАНІСЛАЎ. Шчырую праўду.
АЛЕНА. Пераканаю пана, што ня ёсьць гэтак. Ці вы любіце граць на більлярдзе - ў нейкую там пірамідку?
СТАНІСЛАЎ. Вельмі люблю.
АЛЕНА. Ну, дык пан ёсьць мужам пані Лузінскае. Яна мне казала аб гэтай панскай палкасьці (страсьці).
СТАНІСЛАЎ. Мая жонка?... Што я пачуў няшчасны?
АЛЕНА. Ідзі пан да сябе спаць і мне дай таксама супачыць.
СТАНІСЛАЎ. Але-ж я ў сябе знаходжуся.
АЛЕНА. Пане Лузінскі, прашу пана.
СТАНІСЛАЎ. Я ніякі Лузінскі. Я Станіслаў Касьцінскі.
АЛЕНА. Не жартуй пан з мяне.
СТАНІСЛАЎ. Не жартую. Гатоў я нават паказаць пані свае легітымацыйныя паперы... Але... зараз! Служанка-ж
мусіць ведаць сваё панства.
АЛЕНА. Ведама, што знае. Хадзем да яе.
СТАНІСЛАЎ. Яна хіба скажа, хто ў тым дому пан, а хто паня... (выходзяць налева).
Сцэна XXХІ.
(За сцэнаю чутны галасы ўмоўліваючых Барбары і Лузінскага. Праз хвілю ўваходзяць абое).
ЛУЗІНСКІ. А я табе кажу...
БАРБАРА. Не разумею, як ты можаш да гэтае пары граць у гэтую праклятую пірамідку.
ЛУЗІНСКІ. Яшчэ ня гэтак позна. Я хацеў гэтаму Пірамідовічу канешна ўсадзіць некалькі партыяў.
БАРБАРА. Вечна той Пірамідовіч.
ЛУЗІНСКІ. Слаўны партнёр. Каб ты ня прыйшла, дык пэўне-б я яго абыграў.
БАРБАРА. Ты і абыграў! Гэтак сама мне добра!
ЛУЗІНСКІ. Кажу табе, крояў да сяродка з пад банды як яшчэ ніколі і ўжо рабіў dublе да рогу.
БАРБАРА. Ці табе ня стыдна - маем кватарантку, а ты...
ЛУЗІНСКІ. Кватаранта, пэўне хацела сказаць.
БАРБАРА. Кватарантку кажу табе, вельмі прыемную.
ЛУЗІНСКІ. Кватаранта - паўтараю. Бася, ці ты часам не таго? (Паказвае на лоб).
Сцэна XXХІІ.
Тыя-ж і Станіслаў (убягае).
СТАНІСЛАЎ. Не! Гэтая Даміцэля хіба мяне да Баніфратраў загоніць. Кажа мне, што я пан дому, ну й гавары тут з ёю! (Угледзіўшы Лузінскага). Ах! Добра, што пан ёсьць тутака.
БАРБАРА. А гэта што!
ЛУЗІНСКІ. Чаму пан гэткі ўзбураны?
СТАНІСЛАЎ. Як тут ня быць узбураным, калі панская жонка хоча гвалтам мяне адгэтуль выкінуць.
ЛУЗІНСКІ. Што пан кажаш?
СТАНІСЛАЎ. Кажа, што гэта не я наняў гэны пакой.
ЛУЗІНСКІ. Гэта немагчыма.
СТАНІСЛАЎ. Аднак-жа гэтак ёсьць. Я падазраваю панскую жонку што... як-бы гэта сказаць... церпіць на мэлянхолію.
ЛУЗІНСКІ. Ага! ага! Мне гэта так здаецца.
БАРБАРА (падыходзіць). Што гэта ўсё значыць?
ЛУЗІНСКІ (хаваецца за Станіслава). Толькі ня падыходзь да мяне!
СТАНІСЛАЎ (на старане). Няўжо-ж і гэны дурнаваты?
Сцэна XXХІІІ.
Тыя-ж і Алена.
АЛЕНА. Ах! Гэта-ж страх! Дом вар’ятаў.
БАРБАРА. Што тут зрабілася?
АЛЕНА. Прашу паню забраць адсюль мужа, бо ён сам ня хоча выйсьці.
БАРБАРА. Пранук, што-ж ты нарабіў ? А хадзі-ж да мяне.
АЛЕНА (да Станісдава). Бачыш пан, Францішак пана па іменьні.
СТАНІСЛАЎ (падыходзіць да яе). Пані, на міласьць Боскую...
ЛУЗІНСКІ. Пане, не адходзь ад мяне.
БАРБАРА. Пранук, ідзі-ж да мяне.
СТАНІСЛАЎ. Скажы мне пан, з катораю з гэтых паняў вы жанаты? Ці з гэтай, ці з той?
ЛУЗІНСКІ (паказвае на Барбару). Гэта мая жонка. Рэкамандую. Толькі здалёк ад яе, мой пане.
БАРБАРА (прыбліжаецца). Пранук, бойся Бога.
ЛУЗІНСКІ. Калі ласка здалёк! (Хаваецца за стол).
АЛЕНА (паказвае на Станіслава). Дык гэта ня муж пані?
БАРБАРА. Але-ж не!
АЛЕНА. А каму паня аддала ў наймы гэны пакой мне, ці гэтаму пану?
БАРБАРА. Ведама, што пані.
ЛУЗІНСКІ (на старане). Што яна пляце? Ужо па ёй!
АЛЕНА (да Станіслава). Дык якім правам пан тут са мною сядзеў! О! Стыдайся пан! Гэта брыдка, гэта нячэсна з панскага боку.
СТАНІСЛАЎ. Прашу паню, я наняў гэны пакой. Пан Лузінскі гэта пацьвердзіць.
ЛУЗІНСКІ. А ведама-ж! Я узяў нават дзесяць рублёў задатку.
БАРБАРА. Толькі цяпер разумею. Прасьвятлілася ў маёй галаве.
ЛУЗІНСКІ. Дык ужо можна прыйсьці да цябе?
БАРБАРА. Хадзі, - ты стары сафандула.
ЛУЗІНСКІ. Ня ведаў я. Бо-ж ты мне аб гэтым нічога не казала.
СТАНІСЛАЎ (смяецца). Ха, ха, ха! Кожны з панства аддаў у наймы гэны пакой на ўласну руку!
ЛУЗІНСКІ. Ну, нібы гэтак, але што-ж гэта цяпер будзе?
АЛЕНА. Адзін з нас мусіць уступіць.
СТАНІСЛАЎ. Гэта роля прыподае мне.
ЛУЗІНСКІ (на старане). А, каб цябе ліха, гэта кэпска! Я ўжо прайграў з задатку тры рублі.
СТАНІСЛАЎ (да Алены). Вельмі перапрашаю паню, але – як паня чуе – не мая віна.
АЛЕНА. Зрабіліся мы ахвярамі абмылкі, у выніку якое прыняла пана за гаспадара.
СТАНІСЛАЎ. А я паню за гаспадыню... (гавораць паціху).
ЛУЗІНСКІ (на старане, да Барбары). Мая Бася, дай мне тры рублі, бо мушу гэтаму пану аддаць дзесяць.
БАРБАРА. Ізноў тры рублі прайграў? А мой Божа адзіны!..
ЛУЗІНСКІ. Цішэй, бо пачуюць, але бачыш гэты Пірамідовіч... Дай мне тры рублі. Як выйграю, дык аддам табе. Не магу-ж я рабіць сябе блазнам.
БАРБАРА. Гэта мне ўсё роўна. Няхай табе аддасьць Пірамідовіч. Ідзі да яго.
СТАНІСЛАЎ. Затым бывайце здаровы, панна Алена.
ЛУЗІНСКІ. Што гэта ? Пан адходзіш?
СТАНІСЛАЎ. А спадзяюся. Тут-жа-ж не магу застацца.
ЛУЗІНСКІ. Нібы гэта і праўда... (на старане) Я зраблю з сябе блазна.
БАРБАРА. Вельмі перапрашаю пана за памылку майго мужа.
СТАНІСЛАЎ. О! Ня варта аб тым гаварыць. Я за гэта яму нават удзячны.
ЛУЗІНСКІ (на старане). Ага! Маю! (голасна). Ласкавы пане, тут насупроціў ёсьць пакой у наймы.
СТАНІСЛАЎ. Насупроціў? А гэта дужа добра!
ЛУЗІНСКІ. Зараз яго закажу для пана (хоча йсьці).
СТАНІСЛАЎ. Хай-жа-ж пан ня турбуецца.
ЛУЗІНСКІ. Я вінны гэта пану. Сам пайду (на старане). Выбраўся.
СТАНІСЛАЎ. Ну, калі гэтак, дык пойдзем разам.
БАРБАРА. Але ці пан на нас ня гневаецца?
СТАНІСЛАЎ. Што за пытаньне! Прашу нават аб дазвол прыходзіць да панства.
БАРБАРА. Ахвотна! Просім!
ЛУЗІНСКІ. З панскіх адведзінаў мы будзем усе задаволены і як мне здаецца... ня вылучаючы нікога... (глядзіць на Алену) праўда, прашу паню?
АЛЕНА. Мне так здаецца.
СТАНІСЛАЎ. Ці дазволіць мне паня часам паслухаць музыкі?
АЛЕНА. Дазваляю, але пад варункам, што камплімэнты пан пакіне для каго-небудзь іншага.
СТАНІСЛАЎ. Буду казаць толькі тое, што аб пані думаю.
БАРБАРА (на старане). Маладзенькія сабе паўпадалі ў вока. О! Каб што з гэтага вышла.
ЛУЗІНСКІ (да Станіслава на старане). Як я бачу, каханы Эскуляпе, маеш замер зрабіць партыю ад штосу?
СТАНІСЛАЎ. Маеш пан добрае вока. Мусіш дужа добра граць у пірамідку?
ЛУЗІНСКІ. Чорта там. Каб ня той Пірамідовіч... (махае рукою).
БАРБАРА. Ізноў той Пірамідовіч і йзноў кікс?
ЛУЗІНСКІ. Хэээ! Кажаш, мая Бася, што я заўсёды кіксую, а вось тут (паказвае на Алену і Станіслава), з майго кіксу будзе партыя на пэўна...
Канец.
P. Sałaŭjowа (Allegro).
CUDOŬNAJA NOČ
Sceničny twor u 1-ej dziei dla dziciačaha teatru.
Pierakłaŭ z rasiejskaj mowy S. Piajun.
Wydańnie “Biełaruskaj Krynicy”.
Wilnia 1927 h.
Bieł. Druk. Im. Fr. Skaryny. Ludwisarskaja 1.
Dziečyja asoby:
Chłopčyk Baba-Jaha
Dziaŭčynka Sniašynka
Karniawik (Lasny dzied) Čyrwonaja Šapačka
Kazka Kot u botach
Janka-Carewič Chłopčyk z nohcik
Car-Dziaŭčyna Janka-Durań
Šery Woŭk Bratulka-Janka
Biełaśniežka Siastryca-Alenka
Spiačaja Careŭna Baćka
Parabki j Lasnyj čaławiečki
DZIEJA 1.
Scena pradstaŭlaje zimowy les. Nalewa wialikaja stromkaja jołka. Meisiačnaje poŭ-świtło.
Źjawa I.
Uwachodziać Chłopčyk i Dziaŭčynka.
DZIAŬČYNKA.
Bracie, mnie strašna, lepš wierniemsia my;
Leś hety čorny, markotny niamy, -
Ci nie siadziać ŭžo waŭki tam ŭ kustach?
CHŁOPČYK.
Kiń, Kali łaska, ty hłupy swoj strach
I paturbujsia lapiej mnie skazaуć?
Ci ja ciabie; klikaŭ ŭ les jołku šukać?
Ty mnie kazała: “idziom cichačom,
Pryhožuju jołku sabie my znajdziom,
Miejsca prykmiecim, pryjdziom z Piatrusiom,
Rana śsiače tuju jołačku jon”.
DZIAŬČYNKA.
Ja tak kazała... ja dumała my
Chutka znajdziom, nie dachodzim da ćmy,
Bratka, kachany, prašu ciabie ŭznoŭ,
Wierniemsia lepiej chutčej my damoŭ.
CHŁOPČYK.
Lohka kazaci: da domu idziom,
A skul ja paznaju ciapier, hdzie naš dom?
Na’t ściežki niama, hłuš, ciša kruhom.
DZIAŬČYNKA.
Oj,bracie,zbłudzilisia znača?!
(Płača)
CHŁOPČYK.
Ledź skažaš joj štości – adrazu zapłača!
Sama ŭsiahdy, ty namaŭlaješ...
DZIAŬČYNKA.
A ty mianie zaŭsiody łajŭš.
Kali durnieńkaja ŭžo ja,
Našto; ty słuchaješ mianie?
Našto było tabie zhadžacca?
CHŁOPČYK.
Nu, hodzi ŭžo spračacca.
Pahladzimo ciapier, dzie ściažynki.
DZIAŬČYNKA.
Paŭzuć mnie za kaŭnieryk śniažynki.
Ja zamaryłasia, spać mnie chočycca,
Naham tak ciažka - ledź Wałočacca.
CHŁOPČYK.
Nu, siadziem tutaka radkom
Ciabie prykryju bašłykom.
(Sadziacca ŭ śnieh).
Hlań: jołka woś! Woś heta jel!
DZIAŬČYNKA.
Tut wielmi dobra. Jak u paściel
My lažam u miakki śniažynačkaŭ puch;
Ja nie bajusia z taboju u dwuch.
(Siadziać prychiliŭšysia adzin da adnaho).
Źjawa II.
(Z-za jołki wychodzić Karniawik).
DZIAŬČYNKA.
Woś nadchodzie niechta, hlań!
CHŁOPČYK.
(Sanliwa).
Prydumywać pierastań!
DZIAŬČYNKA.
Niechta siwy i maleńki,
Ja bajusia, daražeńki!
(Karniawik padychodzić).
KARNIAWIK.
Wy pa žto źjawiliś tut?
Chto dazwoliŭ tut siadzieć?
Peŭnie naš lasny wy cud
Zachacieli pahladzieć?
CHŁOPČYK.
Tolki jołku my chacieli...
KARNIAWIK.
Heta jołka nie dla was!
Jak siudy pryjści paśmieli
U hety dzień i ŭ hety čas?
CHŁOPČYK.
A chto-ž wy hetki, lapiej nam skažecie,
Abo nam ściežku damoŭ pakažecie.
KARNIAWIK.
Ja siwystaryk,
Lasny Karniawik,
Tajnicy znaju lasnyja
Dniaŭnyja, načnyja;
Usio baču, usio čuju.
Ja ŭletku chwaluju
Trawu, pju ja doždž i rasu.
Usio čuju, usio znaju.
Halinki hajdaju,
Piaščotna splataju
Ich ŭ hibka-zialonu kasu.
Kareńni ja ŭletku paju,
Uzimku - im pieśni piaju
Miacielicaj-zawiejaj.
Płaču ja z chmaraju šeraj.
Imčuś praz lasy i palanki,
Z soncam hulaju ŭ chawanki.
Mušu tajnicy lesa chawać,
Chto ledź zirnuŭ ŭ ich, - tamu nia strywać.
Zawieju z marozam pakliču siudy,
Chaj nie pakinuć na’t wašy ślady.
(Padymaje ruki i hawora naraśpieŭ).
Dzied-Maroz, prydzi chutčej,
Pryciśni mocna da hrudziej
Pad hrudaj kołkich śniežnych rož,
Nia daj dychnuć im Dzied-Maroz!
Miacielica siudy zirni
Uwieś les ciomny aharni,
Dy j zakrucisia j zaskačy,
Uzdymaj śnieh lesu unačy.
Bieł-śnieh! Ślady ŭsie zamiaci,
Kab nie prajechać, nie prajści,
Kab ani ściežak, ni daron,
Nichto u lesie znajści nia moh.
Miacielica kruci, skačy!
Hudzi, świščy, šumi ŭ načy!
DZIAŬČYNKA.
Miły, dobry moj dziadok,
Nia złuj, što my tut chadzili.
My pryjšli siudy ŭ lasok,
Nu, ŭ śniahu i zabłudzili.
Dzieci my, pałochać nas
Wiełmi brydka Wam, staromu.
Ratawać pawinny nas!
Prawiadziecie nas da domu,
KARNIAWIK.
Cha-cha-cha, woś heta łoŭka,
Ništo, mudraja hałoŭka!
Znajcie, lasny Karniawik
K takim łaskam nia prywyk,
Miacielicu zwać ja maju
I was ŭ śniahu zakapaju.
CHŁOPČYK.
Ja nia dam strašyć siastry,
Nie adzin ty tut ŭ bary,
Sami budziem my kryčać
I na pomač zaklikać.
KARNIAWIK.
Kryčy, cha-cha! Kryžy!
Ciabie pasłuchajuć syčy,
Sawa, miadźwiedź, hałodny woŭk;
Ad wašych klikaŭ budzie tołk!
DZIAŬČYNKA.
Nu, kali tak, waźmi mianie,
I zamaroź, zabi ŭ śniahu!
Biaz brata mamačka na’t dnia
Nie pražywieć. Ja nie mahu
Padumać, što tam budzie z joj!
CHŁOPČYK.
A ty dla tatki patrabniej,
Bo-ž ja mužčyna: ab’raniaci
Ja mušu tut siastru i maci
(Da Karniawika).
Pakažy ty nam darohu,
Abaich puści nas z Boham,
A nie, - daj śmierć mnie i joj
Tut, ŭ śniahu, ŭ hłušy niamoj.
KARNIAWIK.
Što značyć? Nia rušycca stromkaja jel,
Wieciar nia honić śniežnuju biel;
Wy, jak ja baču, kachajecieś mocna,
Kałi zaklon moj zusim nie pamocny.
Wiedajcie-ž, dzieci, ja ŭsio wam skažu,
I našaje świata ja wam pakažu.
Karawan doŭhi z dalokich staron
Siańnia u poŭnač da nas pływie jon.
Raz adno ŭ hod, ŭ hetu nočku Kalad, ja
Baču, jak Kazka prychodzić žywaja;
Kazačny śledam za joju narod.
Jość što hladzieć, a nia suńcieš ŭpiarod,
Stojcie cichieńka, čujcie ŭ achwotu...
Tutka pry boku, jak raz la sumiotu.
Ja-ža pajdu sam prykazy dawać;
Treba z hanoram haściej mnie prymać,
(Idzieć da jołki. Z-za jaje wychodziać Lasnyja čaławiečki j pačynajuć bystra
prybirać jołku j prylepliwać da halinak świečki).
DZIAŬČYNKA.
(Da brata).
Woś bačyš, łaiŭ ty mianie,
Što ŭ les chacieła jści:
Nia pryjšłosia-b udomu nam
Dziwaŭ hetakich znajści.
I nia choładna zusim!
U maju muftu ruki ŭsuń.
Jon - bo dobry Karniawik,
Ŭwieś ŭ machu, siwy, jak łuń.
(Les napaŭniajecca hułam i światłom. Čutna dwanaccać udaraŭ zwonu).
CHOR NIAWIDZIMYCH ANIEŁAŬ.
Poŭnač bjeć, Chrystos radziŭsia,
Cud niabiesny užo zbyŭsia,
Biaz wyniatku, ŭsie prydziecie,
Ŭsie wy braćcia; ŭsie wy dzieci.
Źjawa III.
(Uwachodzić Kazka, Usie świečki na jołcy zaharajucca).
KAZKA.
Dobry wiečar, Karniawik!
KARNIAWIK.
Witaju u hety hod!
Bačyć ja ciabie prywyk
U hetu noč.
KAZKA.
Tam karahod
Ŭśled za mnoj idzie haściej.
KARNIAWIK.
Wielmi rady ja, aj-jej!
A kab k jołcy dostup dać,
Mušu kožnaha spytać,
Što zrabiŭ jon ŭ hety hod,
I što zrobić napiarod.
Zwyčaj jość z daŭnaj pary,
Jon jak les hety stary.
Hej wy, tolki, chto jość dzie,
Za Carycaj chaj idzie.
Źjawa IV.
(Uwachodzić Janka-Carewič, Car-Dziaŭčyna j Šery Woŭk).
KARNIAWIK.
Mnie znajomy wašy twary,
A, sam Car z Carycaj ŭ pary!
A za imi Šery Woŭk.
(Da Carewiča).
Mieč twoj zwonki nie zamoŭk?
Ratawaŭ kaliś narуd
Pakryŭdžany z hodu ŭ hod.
JANKA-CAREWIČ.
Ja zdymaŭ rukoju śmiełaj
Z nieba wohnianyja zorki.
Niawykonanaje dzieła
Ja spaŭniaŭ dla pryjaciołki.
Siły ciemry zatrapiečuć,
Ja zmahu ich biaz wysiłkaŭ:
Pradamnoj Žar-Ptuški bliščuć
Świetławohnianyja kryłki.
Pamahu, abmyju ranu
Čaławieku i źwiarynie,
Ŭ abaronu słabych ŭstanu
Z-za kachańnia k Car-Dziaŭčynie.
CAR-DZIAŬČYNA.
Jak Carewič wyjaŭždžaje,
Ja za im tady śladžu,
Byccam zorka wahniawaja
Na darohu ja hiadžu.
Kali skwarna piače sonca,
Šeraj chmarkaj ja pływu
I pad moj cień - abaroncu
Jon kładziecca na trawu.
Kali z buraj doždž zastanie,
Pahražajučy, hudzić,
Car-Dziaŭčyna wierbaj ŭstanie,
Kab ad doždžyku zakryć.
Mnie adnej pawiedamliaje
Ab učynkach jon swaich.
Nas na’t śmierć nie raździalaje,
My zaŭsiody udwaich.
KARNIAWIK.
Stańcie k jołcy bližej dzie,
Was sama luboŭ wiadzie.
(Da Šeraha Waŭka).
Heta ty tak, Šery Woŭk,
Usio ŭ nahu mnie toŭk, dy toŭk?
Za Carewičam idzi,
Za Careŭnaju śladzi.
(Janka-Carewič, Car-Dnaŭščyna j Šery Woŭk prachodziać da jołki).
Źjawa V.
(Uwachodzić Śpіačaja Careŭna).
ŚPIAČAJA CAREŬNA.
Ja, Śpіačaja Careŭna,
Da was siańnia pryjšła,
Šypšyny wam pachučaje
Z saboju pryniasła.
Ledź ŭ hetu noč adzinuju
Pryjści mnie sudžano;
Kalučyja śpłacieńni
Zatkali ŭsio wakno.
Žyćcio k nam nie danosicca,
Dychaje cišynioj;
Šypšyny ŭšio mahutnyja
Ŭstajuć naŭkoł ścianoj.
Moj baćka, słuhi wiernyja -
Spiać ŭsie daŭnym-daŭno,
Hadzinnik nieparušny
I śpić wieraciano.
Ale u noč cudoŭnuju,
Jak Chrystus naradziŭsia,
Dyk zapach toj šypŭšyny
Macniej tady raźliŭsia.
Kraski šapnuli: “Jołka ždže
U paŭnočnaj staranie”.
Uziaŭšy kraski, ja pašła
U darohu, jak u śnie.
Šypšyny kust prywiou mianie
I adwiadzie nazad.
Daruju kwietki wam jaho,
Jon rožy mienšy brat.
KARNIAWIK.
Idzi Careŭna miłaja,
Prynosiš radaść, łaski,
Bahasławienaj siłaju
Zaćwili twaje kraski.
(Śpiačaja Careŭna prachodzić da jołki).
Źjawa VI.
(Uwachodzić Chłopčykt z nohcik).
CHŁOPČYK Z NOHCIK.
Ŭ siamiwiorstnych čobatach,
Chadžu ja, tak što až strach!
Ledź pačuju, dzie-nibudź -
Chtoś z darohi časam źbiŭsia,
Tolki mnie razok stupnuć -.
Ŭžo na miejscy ja źjawiŭsia.
Pamahčy ŭsim dzieciam rad.
U torbie tut wada i strawa.
Zabłudziŭšych dzicianiat
Ja chawaju za chalawy.
I niasu chutčej ich proč -
Mnie ŭsio roŭna, dzień ci noč -
Ja niasu dziaciej damoŭ
Na paciechu ich baćkoŭ.
Puściš Karniawik, ci nie?
KARNIAWIK.
Prachadzi, bo dorah mnie.
(Chłopčyk z nohcik prachodzić da jołki).
Źjawa VII.
(Uwachodziać Biełaśniežka, Čyrwonaja Šapačka, Bratulka-Janka z Siastrycaj-Alonkaj, Janka-Durań, Baba-Jaha, Śniažynačka i Kot u botach. Usie jany pchajucca, chočučy prajści da jołki).
KARNIAWIK.
Nie taŭčecieś, što za śpieška!
Prapuściecie: Biełaśniežka!
BIEŁAŚNIEŽKA.
Ŭ chatancy ciopłaj, ŭ chwalwarku biaziludnym,
Wiečar ciahnuŭsia zasmučany, nudny.
Hłucha stahnaŭ mnie wichor za waknom,
Mročna mihciełasia škło sierabrom.
Lampki la wobrazu cicha bliskajuć.
Niania prysieła. Ruchawa milhajuć
Prutki stalowy la toŭstaj pančochi,
I kazkaj choča zabawić patrochi.
Z chciwaściaj słuchaje chłopčyk kudrawy,
Słuchaje kazku ab ŭčynku krywawym,
Ab Čarnamory j kniaziawu doč,
U kazačny dzień, jak mianiajecca noč.
Wyras chłopčyk wialiki, prajšło šmat hadoŭ,
Hordy i śmieły j dušoju zdaroŭ.
Ŭspomniŭ jon ŭsio, što ad niani čuwaŭ,
U kazcy adnej aba mnie raskazaŭ.
Ja peŭnie-b niabožčkaj była ŭ hety čas,
Kab hety jahony tak wažny raskaz
Nie adžywiŭ-by mianie dla ludziej;
I darahi moj - žanich Jaіłisiej
Nie pakachaŭ-by Carewič wialik.
Jak, nie prapuściš mianie, Karniawik?
KARNIAWIK.
Miž ludziej ja nia bywaŭ,
Ale ja ab kazcy hetaj
Ŭ słowy, jak ŭ srebra adzietaj,
Raz ad wietru ja čuwaŭ.
Jon lataŭ z-za akijanu
Prosta z wostrawa Bujanu,
Byŭ z wawiorkaj, tam znajom,
Zalataŭ u jejny dom,
Dzie hryzieć jana hareški.
Honar j miejsca Biełaśniežcy!
(Biełaśniežka prachodzić da jołki. Padychodzić, sumna źwiesiŭšy haławu, Janka-Durań).
JANKA-DURAŃ.
Prapuści, Karniawičok.
KARNIAWIK.
Što tak sumny duračok?
JANKA-DURAŃ.
Miž ludziej mnie ciažka žyć,
Sam nia znaju, što rabić!
Zrazumieć ich trudna mnie:
Woś ja durań, woś ŭžo j nie.
A nie, - siadzi j ni hu-hu!
A jak tolki pamahu
Hetym ludcam čym mahu,
Zakryčać ŭwa ŭsie raty:
“Woś razumny Janka ty!”
KARNIAWIK.
Ščaście budzie prad taboj;
Nia sumuj! Idzi brat moj.
(Janka-Durań prachodzić da jołki. Padychodzić Čyrwonaja Šapačka).
KARNIAWIK.
Što zrabiła ty, dziciatka,
Ŭ hetaj Šapačcy swajej,
I rabić što dalej budzieš,
Mnie adkazywaj chutčej?
ČYRWONAJA ŠAPAČKA.
Nu, mianie pasłała maci,
Nie pašła na hora ja,
Woŭk babulku mnie jak chwacie,
Woś wyjšła historyja!
Kab nie zdaryłas biady,
Nie papała-b woŭku ŭ łapki,
Nia bačyli-b wy tahdy
Čyrwonieńkaj Šapki.
KARNIAWIK.
Boh z taboj, ŭ ciabie što ŭziaci?
Prachadzi i słuchaj maci.
(Čyrwonaja Šapačka prachodzić da jołki. Padychodzić Kot u botach).
KOT U BOTACH.
Ja ŭwa Francyi radziŭsia,
Ha pasadzie znachadziŭsia.
Bo wiadomy dla ŭsich was
Moj kaleha Karabas.
Z-za kachańnia jdu na słužbu
I z swaim haspadarom
U chaŭrus ja tam ŭstupaju;
Razam śpimo, jamo j pjom.
Hrošaj zusim nie biaru ja
J na haścincy nie biaru,
Ale z biady ŭsich ratuju...
Prapuści, mur-mur-mur-ru!
KARNIAWIK.
Nu idzi, idzi Francuz,
Zakruci swoj siwy wus!
(Kot u botach prachodzić da jołki. Padychodziać Bratulka-Janka j Siastryca-Alonka).
BRATULKA-JANKA.
U rastańni brat z siastrycaju,
Pakryŭdžan, kinuty praz ŭsich,
Zwiarkom, ci kwietačkaj, ci ptuškaju
Spiašym na pomač my da ich.
Kazieilčykam ja bieleńkim
Da dzietak ŭ poli jmknu.
SIASTRYCA-ALENKA.
Ja žaŭrankam-šerańkim
Im ab wіaśnie piaju.
BRATULKA-JANKA.
Pašiom im sny paciešnyja.
SIASTRYCA-ALENKA.
U ciažkim ich žyćci.
BRATULKA-JANKA.
Niasiom my wiestki śpiešnyja.
SIASTRYCA-ALENKA.
Da jołki nas puści.
KARNIAWIK.
Idziecie, brat z siastrycaju,
Pakłon wam da ziamli.
Za Kazkaju-carycaju
Wy nie darma pryjśli
(Bratulka-Janka j Siastryca-Alenka prachodziać da jołki. Padbiahaje Śniažynačka).
ŚNIAŽYNAČKA.
Ubiaru ja śnieham siańnia
Uwieś ciomny bor,
Kab bačli ŭsie da rańnia
Siarebrysty toj ŭbor
U momant cud ja satwaru:
Ildzistym połymiem haru
Pa škle kraskami paciešu,
Šnurki pacierkaŭ pawiešu;
Chrupcić... bliščać wahańki,
Maroz, sanki, śmiech, kańki!
I stukaju da dźwiarej:
Jdzicie ŭ śniežki jhrać chutčej!
KARNIAWIK.
Nu, prachodź, Śniažynka śmiełaja,
Wiesialiś z usimi, biełaja!
(Śniažynka prachodzić da jołki. Padychodzić Baba-Jaha).
KARNIAWIK.
Jak, Jaha pryjšła pad jołku?
Nu, ŭža tut nia budzie toіłku.
BABA-JAHA.
Pa wadzie nia pławała
Biełaju labiodkaju.
Nia ćwiła ja kwietačkaj,
Nie rasła małуdkaiu.
Pušča dzie hłuchaja
Z carstwam trydziasiatym
Ajčynu złučaje,
U bary zaklatym.
Jak pianiok karawy,
Tam staić chatulka,
Ŭ joj ŭsiahdy žywu ja,
Wiečnaja babulka.
Chatka taja krucicca,
Byccam zły indyk,
Nуžkami kurynymi
Tupaje: tyk-tyk!
Lažu na piačy
U dzień i ŭnačy.
Hubaju padłohu źmiataju,
A nosam ja pieč začyniaju.
Ŭsciaž na ściežki ja hiadžu,
Za darohami śladžu.
Ŭsio ja baču, biez mianie
Nawat krot nie prapaŭźnie.
Usiudy wiedaju jak jści,
Dyk da jołki prapuści.
KARNIAWIK.
Kažuć ŭsie, što strašyš wiečna
Ty maleńkich dzicianiat,
I dorosłym niebiaśpiečna.
Nia pušču, idzi nazad!
(Padychodzić Janka-Carewič).
JANKA-CAREWIČ.
Karniawik, prasić ja śmieju,
Ty babuniu prapuści:
Biaz jaje da złoha Smoka
Mme-b darohi nie znajści.
Bajaźliwych słowam strašyć
Dyk patrebny hety strach,
Ale śmiełym pamahaje,
Chto šukaje praŭdy šlach.
BABA-JAHA.
Sam Carewič, sakoł jasny,
Ustupiŭsia za Jahu,
Kali budzie niebiaśpiečna
Iznoŭ tabie pamahu.
KARNIAWIK.
Nu, idzi, Carewič prosić.
Hej, jašče kaho tam nosić?!
(Hladzić za kulisy).
Ciemnym niama miejsca, proč!
Świata świetła u hetu noč.
(Ahladajecca).
Ci ŭsie świetłyja pryjšłi
Ad wady i ad ziamli?
KAZKA.
Ja nia ŭsich z saboj zabrała,
Da ludziej ja šmat pasłała,
Matkam z dziećmi pamahčy.
U haściach ŭ ludziej była ja,
A ŭ Kalad hetaj načy ^ ^F
Dziaciom kazak abiacała.
KARNIAWIK.
Nu, Jaha, ty ŭžo idzi
Napiarod nia leź, hładzi!
Tut woś z boku umaścisia,
Siadź, stupoju ty nakrysia,
Bo nastrašyš mnie aj-jej,
Ty darosłych i dziaciej!
BABA-JAHA.
(Sadzicca z boku, stawić pierad ssboju stupu j marmoča).
Darohu miatłoj čyrču,
Taŭkačom taŭku,
U stupie laču
Kudy chaču.
Laču, šapaču:
“Čur-ču! Čur-ču!”
(Kazka padchodzić da dziaciej).
KAZKA.
Dobry wiečar wam, dzietki, ja was nie paznała,
Daŭno nie chadzili wy u moj dwor.
DZIAŬČYNKA.
(Bajaźliwa)
Kazak ja z miesiac užo nia čytała.
CHŁOPČYK.
A mnie nadajeła čytać stary twуr.
KAZKA.
Wielmi škada, my daŭniej žyli zhodna.
CHŁOPČYK.
Dziadźka kazaŭ nam, što kazak nia treba.
DZIAŬČYNKA.
Ciotka kazała, što ŭsie kazki škodny:
Kazačnaj byccam niama starany.
KAZKA.
Dziadźki škada mnie i ciotki škada:
Nia wieryć kazkam - wialika nuda.
(Pakazywajučy dziaciom na kazačnych haściej).
Sapraŭdy jany wiasialej i žywiej
Pustych, nudliwych i hłupych ludziej.
(Šery Woŭk padychodzić da Čyrwonaje Šapački).
ČYRWONAJA ŠAPAČKA.
Šery Woŭk niadobry, zły,
Bajusia, nia jdzi siudy.
ŠERY WOŬK.
Nia bojsia j nia ŭciakaj!
Što ŭ ciabie jość za pryčyny?
Woś spytaj u Car-Dziaŭčyny,
Aba mnie skaža niachaj...
CAR-DZIAŬČYNA.
Ŭ siabroŭstwa waŭka daj ty wiery,
Bo słužyć jon pa krajniaj miery
Česna Carewiču i mnie.
Imčyć nas časta na śpinie
Pa niawiedamych krajoch,
Pa ziamli i pa maroch.
(Čyrwуnaja Šapačka padychodzić da Šeraha Woŭka
j aściarožna datykajecca palčykam da jahonaje śpiny).
ČYRWONAJA ŠAPAČKA.
Ci praŭda, Woŭk, ty nia kusaješsia?
Babulkaju nia prykidaješsia?
ŠERY WOŬK.
Nu, čaho tam prykidacca,
Što za radaść, i kusacca!
Biaz ludzie] ježy dawoli.
Mо’ pajeździć chočaš ŭ poli?
ČYRWONAJA ŠAPAČKA.
Paśła jołki budź pry mnie,
Adwiazieš damoŭ mianie.
CAR-DZIAŬČYNA.
Śniažynka jdzie siudy i piesieńku piaje,
Lod kwoły, byccam, łomicca ŭściaž pad nahoj jaje.
Raskoša joj maroznaja u śniehawych lasoch,
Śniažynački jak zorańki bliskajuć ŭ wałasoch.
SIASTRCA-ALENKA.
Śniažynačka, pakažaš nam
Uzory ty na škle?
BRATULKA-JANKA
Idzi-ž da nas.
ŚNIAŽYNKA.
Nia možna jści:
Ja rastaju ŭ ciaple.
(Padbiahaje da dziaciej i kaža Chłopčyku).
ŚNIAŽYNKA.
Prydzieš u śniežki pahulać?
Śledam za nami śniežak šmat
Jak dym ŭźwijecca sierabrom.
Ja wam dla sanak dywanom
Prykryju ŭzhorak, a maroz
Pryhorščy kinie śniežnych rož.
Čary paznać was pawiadu.
(Da Dziaŭčynki).
Prydzieš i ty?
DZIAŬČYNKA.
Prydu, prydu.
(Padychodzić Chłopčyk z nohcik).
CHŁOPČYK Z NOHCIK.
Mo’ zhubili śled da chatki?
Ja was zaniasu da matki.
DZIAŬČYNKA.
My paśła paprosim was
Zaniaści nas; - u hety čas
Wiełmi tut užo cikawa.
CHŁOPČYK.
A skažecie, wam wiadoma,
Dzie sialiba?
CHŁOPČYK Z NOHCIK.
Woś daroha!
Dźwie wiarsty jak da paroha.
Jak zachočacie da domu, -
Wy i skažecie mnie adnomu.
(Prachodzić Śpiačaja Carena).
DZIAŬČYNKA.
Spać nia budziecie wy wiečna:
Kniaź razbudzić was, kaniešna.
CHŁOPČYK.
Ty na što joj tak skazała?
DZIAŬČYNKA.
Ach, nia možna? Ja j nia znała.
KARNIAWIK.
Joj twaja mowa nia čutna:
Jak u śnie idzie jana.
(Padychodzić Kot u botach).
KOT U BOTACH.
Rad kaiehaj wašym stacca,
Na pasłuhi wam prydacca.
Wielmi ščyra lublu dzietak.
Jak niama ŭžo doŭha wiestak
Ad znajomych, ja piśmo
Adniasu, skažu bon mot*),
Naśmiašu ŭsich, abzadaču,
Słowam, wypaŭniu zadaču.
[*) dobraje słowa]
DZIAŬČYNKA.
(Prysiadajučy pierad Katom).
Vous - aimable,
Nous - charmes.
J’ai toujours les chats aimes.**)
[**) Was wieimi lubiać. My zachopleny čaroŭnaściaj. U mianie jość zaŭsiody kachanyja katy.
Čytajecca pafrancusku: Wu zemabl, nu šarme, že tužur le ša zeme.]
CHŁOPČYK.
(Z žacham).
Ŭsio nia hetak ty skazaіa!
DZIAŬČYNKA.
(Saramliwa).
Ja daŭno nie paŭtarała
Pafrancusku.
KOT U BOTACH.
Nu, nicoha;
Z Wami ja ščaśliwy mnoha!
(Kłaniajecca).
KARNIAWIK.
Ciapier Caryca nam pieśniu śpiaje,
Paciešyć usich was, a tak-ža mianie.
KAZKA.
(Piaje).
Na dobry učynak kliču mahutnych,
Słabym ja siłu i moc daju,
Latu na nieba na šerych chmarach,
Chworych žywoju wadoj ja paju.
Ŭ žyćci ja šerym buduju chramy,
Niama rachunku maim daram.
Dziaciej ja ciešu swajoj hulnioju,
Ja ab junactwie piaju dziadam,
Ja ab Ajčynie uspaminaju,
Chaj jeju budzie duša sahreta,
Ŭ žyćcio i radaść wieru dać maju,
Wieru ŭ kachańnie – woś maja meta!
(kali kazka skončyła pieśniu, u lesie čutny hałasy j tresh halinak).
KARNIAWIK.
U lesie hołas siarod ćmy
Usie ŭraz sčeznuć musim my.
(Da dziaciej).
Heta was iduć šukać.
CHŁOPČYK.
Ci nia možna pakazać
Im i jołku i ŭsich was?
KARNIAWIK.
Nie, jašče nia wybiŭ čas,
Šmat jašče pawinna zbyeca,
Kab ŭžo kazcy z žyćciom źlicca.
KAZKA.
Dzieci miłyja, bywajcie!
CAR-DZIAŬČYNA.
Čaściej da nas zahładajcie.
BRATULKA-JANKA.
Hatowy wam pamahčy.
BIEŁAŚNIEŽKA.
Nie zabudźcie tej načy.
KOT U BOTACH.
Najchutčej da nas źbiarecieś.
JANKA-DURAŃ.
Dziadźku z ciotkaj pakłaniecieś.
I skažecie: tak i tak,
Wielmi kłaniaŭsia durak.
DZIAŬČYNKA.
Jak mnie sumna čuć, hiadzieci,
Što rastańnie jość na świecie.
USIE KAZAČNYJA HOŚCI.
Nie zabudźcie nas, kachajcie,
Da nas časta zahladajcie!
KARNIAWIK.
Cišej, cišej! Światło haśnie.
(Da Dziaŭčynki).
Dla kachańnia niama rasіańnia.
(Zasłona apuščajecca. Praz minutu jana padymajecca ŭznou.
Ha scenie ciуmny les i dwoje dziaciej.
Z-za drewaŭ wychodziać: baćka j dwuch parabkaŭ z lichtarami).
Źjawa VIII.
BAĆKA.
Ja, narešcie, was znajšoŭ!
DZIAŬČYNKA.
Tata!
CHŁOPČYK.
Tatka naš pryjšoŭ!
BAĆKA.
My šukali pa darozie,
Maci zmučana ŭ trywozie.
Na ŭsich ściežkach śled isčez.
Dziela-čaho ŭciakli ŭ les?
(Chłopčyk i Dziaŭčynka kažuć, uwieś čas pieraškadžajucy adzin adnamu).
CHŁOPČYK.
Sieli my, a Karniawik...
DZIAŬČYNKA.
Uwieś kałmacieńki staryk...
CHŁOPČYK.
Na jołku nam hiadzieć dazwoliŭ.
BAĆKA.
Nie, rastłumačyśsia nikoli!
Wy bredzicie, wam śniŭsia son...
CHŁOPČYK.
Kali-ž sapraŭdy, tatka, - jon...
DZIAŬČYNKA.
Aboje, tatka, my hladzieli
Uwa ŭsie wočy. La hetaj jeli...
CHŁOPČYK.
Za świetłaj Kazkaju-Carycaj
Janka-Carewič z Car-Dziawicaj.
BAĆKA.
Balej słuchać nie mahu:
Wy tut źmierźniecie ŭ śniahu!
I mama ždže. Chutčej da chaty
Idziom.
DZIAŬČYNKA.
Ach, miły tata,
Durny-Janka...
CHŁOPČYK.
Woś wučony...
DZIAŬČYNKA.
Dziadźku j ciotcy šleć pakłony.
CHŁOPČYK.
A kot siwy! Ŭ botach jon...
DZIAŬČYNKA.
Taki miły, tož nia son!
CHŁOPČYK.
Chłopčyk z nohcik - naš znajomy,
Chacieŭ nas niaści da domu.
DZIAŬČYNKA.
Ždali-b wy nia doŭha nas:
Siem wiorst stupić jon zaraz.
Pryšli-b k domu rannim świetam
Dziakujučy botam hetym.
CHŁOPČYK.
Śniažynačka hulać zwała.
DZIAŬČYNKA.
Biełaśniežka zabaŭlała.
CHŁOPČYK.
Čyrwonaja Šapačka waŭka bajałaś.
DZIAŬČYNKA.
Niešta ab babcy jaho ŭsio pytałaś.
My bačyli ŭłasnymi tut ich wačami.
BAĆKA.
Nu, hodźi! Usio ŭdomu raskažacie mamie.
(Zasłona).
KANIEC.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz