Ізабэла Ігнацьеўна Нікалаева - нар. у с. Вілючан Сунтарскага раёну Якуцкай АССР (РСФСР – СССР)
Інфармацыйна-бібліяграфічны аддзел
“Ад 1982 г. па 1989 г. аддзелам кіравала Мікалаева Ізабела Ігнацьеўна , выпускніца ВСГИК [Усходне-Сыбірскі дзяржаўны інстытут культуры (Улан-Удэ]. Пад яе кіраўніцтвам праца аддзела паднялася на якасна іншы ўзровень. Адмысловая ўвага надавалася працы з філіяламі: праводзіліся сумесныя Дні інфармацыі, карпаратыўныя Інфарміны, сэмінары, трэнінгі сярод загадчыкаў філіяламі па інфармацыйна-бібліяграфічнай працы. Штат аддзела павялічыўся да 5 чалавек. Ізабела Ігнацьеўна пакінула яркі сьлед: завязаліся сувязі з грамадзкасьцю (са Зьвязам пісьменьнікаў Якутыі), зьявіліся сыстэматычныя публікацыі, рэпартажы пра дзейнасьць ЦБС у СМІ, дзякуючы чаму падняўся аўтарытэт бібліятэк горада”.
“Калі Іза Мікалаева была сьціплай служачай у бібліятэцы Бялінскага яе нельга было назваць незаўважаным чалавекам. Арганізатарскія і творчыя здольнасьці Ізы выяўляліся і тады. Таму цалкам заканамерны быў яе пераход у аддзел культуры гарвыканкама. Але мабыць, толькі, у не так даўно створаным аддзеле міжрэспубліканскага і міжнароднага супрацоўніцтва пры Міністэрстве культуры яна зможа рэалізаваць усе свае магчымасьці. Самым буйным мерапрыемствам на рахунку кіраванага Ізабелай Ігнацьеўнай калектыву (з сямі чалавек) сьмела можна назваць дні Японіі – “Галінка сакуры на зямлі Аланхо”, якія адгрымелі мінулай вясной... Нягледзячы на тое, што працоўны дзень начальніка, парой, доўжыцца з сямі раніцы да адзінаццаці вечара. Ізабела выкройвае час для таго, каб заняцца любімымі справамі: пачытаць Чэйза і Азімава, паслухаць песьні Ягора Неустроева, пачытаць вершы Аўгуста Мурана і прыгатаваць фірмовую салату з кальмара”. /Изабелла Николаева, начальник отдела межреспубликанского и международного сотрудничества при министерстве культуры Республики. // Илин. Якутск. 1992./
Застаецца сказаць, што артыкул Сяргея Палуяна “Якуцкі нацыянальны рух” выйшаў па-якуцку дзякуючы перакладу Ізабэлы Мікалаевай “Сахалар национальнай сайдыылара”. [Кыым. Якутскай. Тохсунньу 19 к. 1991.], якая таксама езьдзіла з дакладам аб С. Палуяне на 1-й міжнародны кангрэс беларусістаў, які праходзіць ў Менску 25-27 траўня 1991 года.
Цяпер І. Мікалаева працуе кіраўніком аддзела па прававым і арганізацыйным пытаньням дзяржаўнай службы і кадраў Міністэрства культуры і духоўнага разьвіцьця Рэспублікі Саха (Якутыя).
Анця Страта,
Койданава
Бүгүн бу таһаарар матырыйаалбыт 1909 сыллаахха “Наша нива” диэн Вильнюска бэчээттэнэр хаһыакка белорус тылынан тахсыбыта. Онтон иккистээн 77 сыл кэнниттэн 1986 сыллаахха. “Лісты у будучыню” (“Письма в будущее”) диэн Минскэйгэ бэчээттэммит кинигэҕэ эмиэ белорус тылынан таҕыста. Сахалыы да, нууччалыы да тылынан, мин билэрбинэн, бэчээттэнэ илик. Онон үгүс ааҕааччы билсэ клик ыстатыйата буолар.
Бу ыстатыйа автора кимий. туох айыылаах-харалаах киһи буолан кини аата ахтыллыбат буолла, үлэлэрэ умнууга бардылар?
Сергей Епифанович Полуян... Белорусс норуотун биир чулуу уола. Публицист, суруйааччы, критик, журналист... Кини баһаам элбэх айымньылары, учебниктары, научнай-популярнай улэлэри, кэпсээннэри, хоһооннору, пьесалары, этнографическай, географическай ыстатыйалары суруйбута.
Политическай көрүүлэринэн Сергей Епифанович социал-демократ этэ, социалистическай идея, революционнай хамсааһын кыттыылааҕа. Ол гынан баран, кини баҕарар социализма ордук гуманнай уонна демократичнай этэ. Ону таһынан, Полуян этэринэн, социализм национальнай хабааннаах буолуохтаах, араас омугу, кинилэр национальнай уратыларын, национальнай билиниилэрин сайыннарыахтаах этэ. Маркс: “Пролетариат төрөөбүт дойдута суох” диэн биллэр цитататын утаран, националист аатыран, өр кэмҥэ умнууга утаарыллан, аата да ааттаммат буола сылдьан баран, дьэ билигин, төрүөҕүттэн 100 сыла туолбутун эрэ кэннэ (1890 сыллаах төрүөх) кэмниэ-кэнэҕэс история дириҥ уорҕатыттан көстөн-биллэн эрэр.
Бу 20 сааһын да сиппэккэ сылдьан 1910 сыллаахха олохтон баҕа өртүнэн аккаастаммыт эдэр киһи айар үлэтэ биһигини — саҥа үйэ дьоннорун тугунан умсугутарый?
Белорус норуота, кини культурата, тыла, бэйэтин билиниитэ сайдарын иһин кылгас үйэтин тухары дьаныардаахтык охсуспутун таһынан, С. Полуян куруутун атын омуктары кытта доҕор-доһорго, культураларын убаастыырга, кинилэртэн үөрэҥэргэ ыҥырар этэ.
Революция иннинээҕи Белоруссияҕа аан бастакынан сахалар тустарынан суруйбут, маннык омук баарын билиһиннэрбит, сахалар оччотооҕу национальнай хамсааыннарын сыаналаабыт, убаастаабыт киһи кини.
Бу ыстатыйаны ааҕаргытыгар суруллубут сылын умнумаҥ — 1909 сыл. Спецналистар көрөллөрүгэр, баҕар, алҕастар, туочунайа суох көрдөрүүлэр баар буолуохтарын сэп. Мин санаабар, Сергей Епифанович Полуян ыстатыйатын сүрүн суолтата атыҥҥа — кини сахалар 20-с үйэ бастакы сылларынааҕы балаһыанньаларын, политическай, культурнай олохторун атын омук киһитин хараҕыан сыаналааһына, сахалар тустарынан белорус ааҕааччыларыгар бэйэтэ төһө өйдүүрүнэн кэпсээһинэ буояар.
И. Николаева.
*
Сергей Полуян
САХАЛАР НАЦИОНАЛЬНАЙ САЙДЫЫЛАРА
Сибиир уһук хоту өртүгэр үс аҥар мөлүйүөн квадратнай биэрэстэ иэннээх сиргэ аҕыйах ахсаанаах «саха» диэн ааттаах омук олорор. Кинилэр баара-суоҕа мөлүйүөнү түөрт гыммыт бииригэр эрэ тэҥнэһэллэр эрээри, хаар куйаар ортотугар бэйэтэ туспа, сайдыылаах кулътурнай олоҕу сатаан тэриммиттэр.
Олох былыр сахалары Сырдарья уонна Амударья өрүстэр биэрэктэриттэн атын омуктар үүрэн таһаарбыт-тарыгар бу ыраах хоту сиргэ тиийэн кэлбиттэр эбит. Олоххо баҕаларынан, санаалара күүһүнэн сахалар саҥа сиргэ кэлэн, атын омуктары кытта силбэһэн, сүтэн-симэлийэн хаалбакка, туох баар сылгылыын-сүөһүлүүн тымныыга үорэнэн, саҥа сири сөбүлээн, дойду оҥостон олахсуйбуттар омук быһыытынан бэйэлэрин ааттатар дьон буолбуттар.
Атын культура баһыйарыттан куттаныахтааҕар, бу дойдуга кэлэр нууччалары уонна атын омуктары сахатытар кыахтаах, күүстээх санаалаах омуктар.
Экономическай кимэн киириигэ эмиэ кыһаллыбаттар, Кэлин атыыһыттары, эргиэмсиктэри тарбахтарын үрдүгэр эргитэн, сатаан саба баттыыллар.
Сахалар араас наукаларга барытыгар наһаа сыһыаннаах дьон.
1905 сыллаахха саха интеллигенцията — учууталлар, биэлсэрдэр, суруксуттар — “Саха сирин — сахаларга!” диэн лозуннаах саха холбоһугун тэриммиттэрэ. Кинилэр туруорсалларынан, Саха сирэ бэйэтин бэйэтэ бас билиниэхтээх, сир сокуона хаттаан көрүллүөхтээх, Государственнай Думаҕа холбоһуктан депутаттар талыллыахтаахтар, сахалары саха суута быһаарыахтаах эҥин диэн этэ.
Бу холбоһугу өр үлэлэппэтэхтэрэ ол эрээри кини үлэтэ, ирдэбиллэрэ сахаларга саҥа санааны үөскэппиттэрэ.
Онтон саха тойотторо улаханнык куттаммыттара, салайааччылары кытта күүстэрин холбоон саҥа уһуктан эрэр сахалар национальнай билиниилэрин хам баттыырга туох баар күүстэрин уурбуттара.
1905-сыллаахха Якутскайга үөрэхтээһини сайыннарыы бөлөҕө тэриллибитэ. Ол бөлөх кыттыылаахтара араас элбэх сахалыы оскуолалары аспыттара, саха национальнай учууталларын семинариятын бырайыагын оҥорон таһаарбыттара. Бөлөх уонна кини сырдык ыралара уһун үйэлэммэтэхтэрэ, сотору буолаат сабыллыбыттара.
1907 сыл саас саха ыччатын бастыҥ этэрээтэ өссө төгүл төхтүрүйэн сырдатар үлэни күүскэ саҕалаабыта.
1906 сыл бүтэһигин диэки Якутскайга саха кулууба аһыллыбыта, онно сахалыы тылынан, араас темаҕа лекциялары ааҕан, дьону улаханнык сырдатар этилэр. Кулууп сотору буолаат сабыллыбыта.
1906-1907 сыллар кыһыннарыгар Якутскайга 3 театральнай спекгакллар буолбуттара. Олору куорат эрэ олохтоохторо буолбакка, ыраах улуустан кытта дьон кэлэн сэргээн көрөрө. Спектаклларга дьон мэлдьи толору буолара. Ол эрээри театры эмиэ саппыттара.
Хас да сыл устата саха ыччата Якутскайга илнинэн суруллар “Саха кулутун сасата” (“Саха кулуубун саҥата” — И. Н.) диэн ааттаах, нэдиэлэ аайы тахсар сурунаалы таһаарбыта. Ити сурунаалы сахалыы саҥалаах барыта бэркэ дуоһуйан ааҕар этэ.
Бэрт эрэйинэн харчы хомуйан, көмөлөһөөччүлэри булан саха интеллигенцията сахалыы, нууччалыы тылынан тахсар «Саха кыраайа» диэн ааттаах сурунаалы таһаарбыта. Ону боппуттарын кэннэ, син биир кини курдук хабааннаах “Саха санаата” диэн хаһыаты таһаарар буоллулар. Ол хаһыат даҕаны уһун үйэлэниэ суох курдук.
Төһө да ыраас санаалара, киэҥ ыралара самнары баттаннар, сахалар санааларын түһэрбэккэ, сылайары билбэккэ сайдар туһугар салгыы үлэлииллэр уонна эрэллээхтик ордук олоҕу күүтэллэр. Ити курдук кытаанах санаалаах, омук быһыытынан бээлэрин убаастанар, бары күргүөмүнэн биир сыаллаах-соруктаах сахалар баҕарар баҕаларын ситиэхтэрэ, сырдык ыраас олоҕу тутуохтара.
Белорус тылыттан Алесь Барковскай тылбаастаата.
/Кыым. Якутскай. Тохсунньу 19 к. 1991 с./
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz