Аддаленым правобразам цяперашняй газэты
можна лічыць зводкі навін ды афіцыйных паведамленьняў, якія вывешваліся ў
грамадзкіх месцах у антычных ды старажытных усходніх гарадах. Такімі
зьяўляюцца, да прыкладу, старажытнарымскія Acta diurna (запісы) або Acta
diurna populi romani (Штодзённыя справы рымскага люду),
якія пры Юліі Цэзару пісалі больш-менш рэгулярна. Прыкладна ад 911 году ў Кітаі
пачаў выходзіць “开元杂报”
(Сталічны весьнік).
Ужо ў канцы XV ст. у Эўропе атрымалі шырокі
распаўсюд рукапісныя лісткі, так званыя рэляцыі. У 1493 г. у Рыме быў
апублікаваны, а затым перакладзены і раздрукаваны ў выглядзе рэляцыі ў іншых
гарадах, ліст Крыштапа Калюмба, які паведамляў пра зробленыя ім адкрыцьці. Годам
нараджэньня эўрапейскай газэтнай пэрыёдыкі лічыцца 1605 г., бо тады ў
Страсбургу зьявілася Relation: Aller Fürnemmen. Аднак
газэта як сродак масавай інфармацыі зьявілася толькі ў эпоху кнігадрукаваньня.
Першая кніга навінаў на 12 аркушах была надрукаваная ў Лёндане ў 1513 г. Тэрмін “газэта” зьявіўся ў Вэнэцыі
ў XVI ст, калі за зводку навінаў (авіза) плацілася дробная манэта – gazzetta,
але шырока гэты назоў ўвайшоў ва ўжытак пасьля заснаваньня Тэапрастам Рэнада ў
1631 г. французскай “La Gazette”. У розных мовах паняцьце газэты перадаюць і
іншыя тэрміны: newspaper, Zeitung, Journal і г.д.
У Рэчы Паспалітай са студзеня 1661 г. у
Кракаве пачаў выходзіць Merkuriusz Polski dzieje wszystkiego świata w
sobie zamykający dla informacji pospolitej. У ВКЛ першымі папярэднікамі газэты
былі аднадзёнкі кшталту Новіны грозные а жалостлівые... якія выйшлі ў пач. 1563
г. у Нясьвіскай друкарні. Першай ў ВКЛ лічыцца Gazeta literacka Wileńska (1760)
ды Gazeta Grodzieńska (1776)
У
Маскоўскоўшчыне пачатак пэрыядычнага друку ўзыходзіць да XVII стагодзьдзя, калі
з данясеньняў розных замежных агентаў у Пасольскім Прыказе складалі для цара
рукапісныя выманьні – “Вестовые письма”, якія ў архівах захаваліся ад 1600 г.
Яны пісаліся на некалькіх лістах зьлепленай паперы, даўжынёй у некалькі сажняў.
Для складаньня іх пры Аляксею Міхайлавічу выпісвалася да 20 замежных газэтаў ды
часопісаў. Па імю адной з іх, “Courante vigt Italien”, гэтыя “Вестовые письма”,
атрымалі назву “Куранты пісьма”, ад лацінскага currens - бягучы. Найболей раньнія
вядомыя “Куранты” датуюцца 1621 годам.
16 сьнежня 1702 г. Пётар І загадаў “по
ведомостям о воинских и о всяких делах, которые подлежат для объявления
Московского и окрестных государств людям, печатать куранты, а для печатаных
курантов, ведомости в которых приказах о чем ныне какие есть и впредь будут,
присылать из тех приказов в монастырский приказ, без мотчания, а из
монастырского приказа те ведомости отсылать на печатный двор” Такім чынам была
пакладзеная аснова афіцыйнай газэты.
Ужо 27 сьнежня 1702 г. быў выдадзены ў
Маскве “«Юрнал или поденная роспись, что в мимошедшую осаду, под крепостью
Нотебурхом, чинилось сентября с 26-го числа в 1702 году”, а 2 студзеня 1703 г.
быў надрукаваны першы аркуш “Ведомости
о военных и иных делах достойных знания и памяти, случившихся в Московском
Государстве и во иных окрестных странах». Аўтарам шматлікіх рэляцыяў быў
сам цар Пётар I. Да 1711 г. выдаваліся ў Маскве на Друкарскім двары; затым
напераменку ў Маскве і Пецярбургу. Назва газэты вар’іравалася ад “Ведомости”,
да “Ведомости Масковские”, а з канца 1726 года “Ведомости Рассийские”. У сувязі
з выйсьцем гэтай газэты “загадам Вярхоўнай Рады РСФСР ад 13 студзеня 1991 гаду,
наўзамен існага тады дня савецкага друку, які адзначаўся 5 траўня” быў уведзены
Дзень расійскага друку, што адзначаецца з тых часоў штогод 13 студзеня. У
Беларусі Дзень друку адзначаецца 5 траўня (выхад ленінскай “Правды” ў
1912 г.) згодна Загаду Прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь
№ 156 ад 2 траўня 1996 г.
У 1727 годзе, у сувязі са спыненьнем
друкаваньня гэтых першапачатковых “Ведомостей” права далейшага выданьня іх па
новай праграме было прадстаўлена Імпэратарскай Акадэміі навук, якая 2 студзеня
1728 г. выпусьціла першы нумар “Санкт-Петербургских ведомостей”, якія пачалі выходзіць 2 разы на
тыдзень. Пад гэткай назвай газэта выходзіла аж да 1917 гаду (з № 187 за 1914
яна звалася “Петроградские ведомости”). Сярод першых рэдактараў былі Г. Ф.
Мілер, І. Тауберт Я. Я. Штэлін, М. В. Ламаносаў, І. Ф. Багдановіч і іншыя.
Герард Фрыдрых Мілер (Мюлер) нарадзіўся 18 (29)
верасьня 1705 г. у нямецкім горадзе Герфард (Вэстфалія). Па заканчэньні
гімназіі ў 1722 г. Мілер паступіў у пратэстанцкі ўнівэрсытэт горада Рынтэльн, а
ў 1724-1725 гг. навучаўся ў вядомага філёзафа і гісторыка Ёгана Буркгарда Менке
ў Лейпцыгскім унівэрсытэце, дзе атрымаў навуковую ступень бакаляўра. Неўзабаве
ён прыняў прапанову на працу ў толькі што заснаванай Пецярбурскай Імпэратарскай
Акадэміі навук і ў лістападзе 1725 г. прыбыў у Расею, дзе стаў вядомы пад імем
Хведара Іванавіча Мілера. Першапачаткова ў абавязкі ад’юнкта Мілера ўваходзіла
выкладаньне ў акадэмічнай гімназіі, але праз некаторы час ён стаў памагатым
акадэмічнага бібліятэкара І. Д. Шумахера і ўдзельнічаў у арганізацыі архіва і
бібліятэкі Акадэміі навук. У 1728 г., калі Акадэміі было даручанае выданьне
“Санкт-Пецярбурскіх ведамасьцяў”, Мілер з 1728 г. і да паловы 1730 г. зьяўляўся
іхнім рэдактарам. Ён заснаваў да іх дадатак – “Месячные исторические,
генеалогические и географические примечания в Ведомостях” (1728-1742 гг.), якія
зьявіліся першым рускім літаратурным і навукова-папулярным часопісам. “Примечания”
мелі вялікі посьпех і ўжо з 1729 г. яны выдавалися пры кожным нумары
"Санкт-Пецярбурскіх ведамасьцяў”. Іхні зьмест, першапачаткова гістарычны,
паступова пашырыўся і зрабіўся вельмі разнастайным, але характар іх заставаўся
чыста акадэмічны. У 1730 г. Мілер быў абраны прафэсарам (акадэмікам) гісторыі
Імпэратарскай Акадэміі навук і накіраваны ў замежную камандзіроўку, мэтай якой
было ўзняцьце прэстыжу Пецярбургскай Імпэратарскай Акадэміі навук. У 1733 г. ў
складзе акадэмічнага атраду Вялікай Камчацкай экспэдыцыі Мілер адправіўся ў Сыбір,
дзе на працягу дзесяці гадоў вывучаў дакумэнты мясцовых архіваў, асабліва ў
Якуцку, зьбіраў геаграфічныя, этнаграфічныя і лінгвістычныя дадзеныя па
гісторыі Сыбіры. У выніку гэтай экспэдыцыі, зьявілася калекцыя арыгіналаў і
копіяў сотняў унікальных гістарычных дакумэнтаў XVI-XVII стагоддзяў, так званыя
“партфэлі Мілера”, якія дагэтуль зьяўляюцца найкаштоўнай крыніцай па гісторыі
Сыбіры. У 1747 г. Мілер вырашыў назаўжды застацца ў Расеі, прыняў расійскае
падданства і атрымаў пасаду гістарыёграфа. Аднак стаўленьне да яго акадэмічнага
начальства, у прыватнасьці Шумахера, насіла варожы характар. У ганеньні Мілера
актыўны ўдзел прымалі М. В. Ламаносаў і С. П. Крашэніннікаў, якія вінавацілі
гісторыка ў неляяльным стаўленьні да Расеі. Найгойстрай вастрыні ўзаемаадносіны
навукоўцаў дасягнулі ў 1749 г., калі адбылася дыскусія па дысэртацыі Мілера “Паходжаньне
народа і імя расейскага”, у якой гісторык разьвіў так званую “нарманскую
тэорыю”. У 1750 г. Мілер быў разжалаваны з акадэмікаў у ад’юнкты. З 1755 г.
Мілер, пры Імпэратарскай Акадэміі навук у Санкт-Пецярбургу, выдаваў часопіс
“Ежемесячные сочинения, к пользе и увеселению служащие” (с 1758 г. яны
выдаваліся пад назвай “Ежемесячные сочинения и переводы, к пользе и увеселению
служащие”, а з 1763 па 1764 год “Ежемесячные сочинения и известия об ученых
делах”). Памёр Герард Фрыдрых Мілер 11 (22) кастрычніка 1783 года ў Маскве.
26 сакавіка 1730 года ў "Санкт-Пецярбурскіх
ведамасьцях" на старонках 99-100 была зьмешчаная вестка пра ураджэнца
горада Якуцка Івана Пятрова Казырэўскага:
“ВЪ протчемЪ пїшут изЪ Москвы, что туда изЪ Сибири нѣкоторыи монахЪ имянемЪ
Игнатїи козыревскїи прибылЪ, которыи черезЪ многїя лѣта вЪ Камчаткѣ жилЪ, и
тамо нѣкоторую пустыню построїлЪ, такожде и вЪ протчемЪ какЪ оную, такЪ и
другїе при онои имѣющїяся земли провѣдалЪ, чего ради отЪ онаго какЪ о їсторїи,
такЪ и о мѣстѣ, жителяхЪ и о протчихЪ обстоятелствахЪ оныя земли
пространное извѣстїе
получить надѣятися
можно. Оныи монахЪ есть полскои
природы, а родился и воспитанЪ в ЯкутскомЪ, куда его дѣдЪ θедорЪ Козыревскїи во время воины сЪ поляками бывшеи во владѣнїе Царя Алеχѣя Михайловича сосланЪ. Его отецЪ ПетрЪ
козыревскїи и онЪ монахЪ Iгнатїи, которому до постриженїя его имя было ІванЪ
Козыревскїи, отправлены были со многими другими людми вЪ 1700 годѣ по повелѣнїю бывшаго тогда вЪ сибирскомЪ приказѣ думнаго дьяка Андрея Вїнїуса вЪ бытность Якутскаго воеводы
Дорофея Траурнихта вЪ Камчадалскую землю ради приведенїя какЪ тамошнихЪ, такЪ и
поротчихЪ погранїчныхЪ земель жителеи, гдѣ они оныхЪ нинаидутЪ,
вЪ подданство Россїискои імперїи изЪ
ясачнои платежЪ. А потомЪ оные, какЪ оные напередЪ Анадирскїе, Куракскїе и
пртчїе между оною землею имѣющїеся
землицы вЪ подданство привели, вЪ 1702 годѣ вЪ Камчатку кЪ рѣкѣ Камчаткѣ же прибыли, и тамо вЪ началѣ верхнїи островЪ такожде на другои годЪ потомЪ и нижнїи островЪ
вмѣсто крѣпостеи поставили, для оберегателства то оныхЪ какЪ денежной
казны, такЪ и для содержанїя вЪ аманатыхЪ лутчихЪ людей. Первую крѣпость наимяновали они верхнимЪ
камчатскїмЪ, а другую нижнимЪ камчатскимЪ острогами, но отецЪ его ПетрЪ
Козыревскїи вЪ 1708 годѣ на
морскомЪ островѣ отЪ тамошняго
народа убїтЪ. ПотомЪ посыланы ко оному монаху Ігнатїю вЪ 1711, 1712, 1713 и 1714
годѣхЪ изЪ Якутска указы, дабы
онЪ границы оныя земли, а особливо Сѣверовосточную
страну Камчатскои носЪ имянуемую подлинно провѣдалЪ такожде и о имѣющихся
близЪ оныя земли островахЪ и о всѣхЪ
около тамошнїя земли обрѣтающихся
народахЪ, подЪ чїею оныя народы обрѣтаются
властїю и о протчемЪ подлинне извѣстился;
такожде дабы онЪ тѣхЪ которые
явятся самовластныя вЪ язсачнои платежЪ привелЪ, а особливо какЪ возможно о
ЯпанскомЪ государствѣ провѣдалЪ, какими пути ко оному проѣздЪ бываетЪ, какое имѣютЪ ружье, и битву и кЪ воїнскому дѣлу искусны ли, и будутЪ ли они сЪ
россїискими людми дружбу имѣть и
торги водить какЪ и у КїтаицовЪ, и что имЪ изЪ Сибири годно, о чемЪ всемЪ онЪ
вЪ вышеупомянутыхЪ слѣдующихЪ
годѣхЪ отЪ части самЪ черезЪ
частые путешествованїя во онои землѣ
и хожденїя по тамошнему великому морю Океану, отЪ части же такожде черезЪ
отправленныхЪ служителеи наитщателнѣе
и подлїннѣїше извѣстился, такЪ, что онѣ такожде и о морскомЪ пути вЪ Япану и
по которую сторону острововЪ итти надлежитЪ, такожде и о краинѣмЪ на одномЪ изЪ оныхЪ
острововЪ имѣющемся
городѣ
Матмаѣ
или Матсмаѣ многїе любопыные извѣстїя
подать можетЪ. Оныи имѣлЪ такожде сЪ Южными
народами земли Камчатки до приведенїя оныхЪ вЪ подданство вЪ разные времена
бои, но оныхЪ всегда щастливо побѣждалЪ,
а на послѣдокЪ такЪ какЪ и протчїхъ народовЪ вЪ
ясачной платежЪ привелЪ, такожде у
оныхЪ аманатовЪ взялЪ, близЪ большїя рѣки, которая вЪ Пензинское море впала
паки крѣпостЪ болшерѣцкїи острогЪ имянуемую построилЪ, гдѣ такожде и
морскимЪ судамЪ пристань
построена. ВЪ 1715 годѣ построїлЪ онЪ
по многократномЪ прошенїи бђдныхЪ и
безпомощеыхЪ, престарѣлыхЪ и
болныхЪ и раненыхЪ и протчихЪ отЪ службы
отставленыхЪ людеи при рѣкѣ
Камчаткѣ
на пустомЪ мѣстѣ
молитвеныи домЪ, и часовню во имя
Успенїя Пресвятыя Богородицы такожде и монастырь своимЪ коштомЪ. вЪ которомЪ
монастырѣ онЪ потомЪ вЪ 1718 годѣ постригся, и вмђсто своего при
крещенїи ему даннаго имлия IоаннЪ монашеское имя Ігнатїи воспрїялЪ. Ясачнои
платежЪ, которыи отЪ
КамчадалцовЪ збирается состоитЪ вЪ собольихЪ лисьихЪ и бобровыхЪ мѣхахЪ. ВЪ протчемЪ привезЪ онЪ такожде о имѣющеися недалеко отЪ рѣки Камчатки огнь испущающеи горе
Сопле имянуемои, которая огнь дымЪ горящїе камни и пепелЪ выбрасываетЪ, такожде
и о протчихЪ тому подобныхЪ примѣчанїя
достоїныхЪ мѣстахЪ обстоятельное
ивестїе”.
Вядома, што 23 верасьня
1654 г. Маскоўскімі войскамі быў захоплены горад Смаленск, які належаў у той
час Вялікаму княству Літоўскаму, сярэднявечнай беларускай дзяржаве. «Дворянин Федор
Козыревский, был взят в плен под Смоленском в 1654 г. Напомним, что этот город
царю Алексею Михайловичу сдало войско Великого княжества Литовского. «Коронное»
(польское) войско было занято тогда войной на Украине». /Грицкевич В. П. От
Немана к берегам Тихого океана. Минск. 1986. С. 55./ Таму лягічна, што Тодар Касарэўскі быў трус-беларус, і гэта мусіць вельмі
важная адзнака для ідэнтыфікацыі беларусаў у адрозьненьне ад палякаў. Неўзабаве
Тодара Касарэўскага ў Сыбірскім Прыказе запісалі Хведарам Казырэўскім, залічылі
ў казакі “літоўскага сьпісу” ды адправілі служыць у Якуцкі астрог, дзе ён неўзабаве
жаніўся на мясцовай ураджэнцы Акуліне.
Увосень 1667 г. ў Якуцк прыйшла царская
грамата, у якой загадвалася “полских” ваеннапалонных “з жонкамі і дзецьмі” адправіць у Маскву. “Федька Козыревский”
выехаў туды “з жонкай і дачкою”.
У Маскве ён “біў чалом” цару
Аляксею Міхайлавічу, каб яго пакінулі на “вечную службу” ў Сыбіры і пра
прыняцьце ім праваслаўя. З прычыны гэтага ён быў “поверстан в дети боярские”, вышэйшы разрад служылых людзей, па
горадзе Якуцку.
У Якуцку ў яго
нарадзілася тры сыны: Пётар, Сямён ды Зьміцер. Пётар ажаніўся на мясцовай ураджэнцы
Ганьне, якая нарадзіла яму траіх сыноў: Івана (у 1680 г. у Якуцку, які быў родам «из семьи
белорусской шляхты. Его дед и отец – уроженцы Могилевского края». /Ермоленко В. Белорусы и Русский Север. Минск. 2009. С. 53./
Доказаў аніякіх, але патрэбна гэтае прымаць
на веру без аніякіх пярэчаньняў), Пятруся ды Міхася. З часам Хведар, пасяліўшыся на Чэчуйскім волаку,
узяў на водкуп у свае рукі вінны гандаль. Неўзабаве запілі ягоныя дзеці.
Асабліва буяніў Пётар, Ганна піла не горш за мужа. Хведар, бачачы праблемы з
абавязкамі, “біў чалом” Якуцкаму ваяводзе, што б той яго адпусьціў са службы “па
старасьці” і неўзабаве, прыняўшы манаскі сан, становіцца “иноком Авраамием”, а
ягоны сын Пётар “приказчиком Чечуйского волока”.
Пётар працягваў люта “бражничать”, а п’яная
Ганна прылюдна “бранила” яго “непристойной богопротивной бранью”. У траўні 1695
г. сям’я Казырэўскіх паехала на багамольле ў Кірэнскі Траецкі манастыр. Там п’яны
Пётар кінуў нажом у сваю такую ж п’яную жонку. Удар апынуўся сьмяротным.
“Душегубец” з дзецьмі схаваўся ў тайзе, жывячы вылучна паляваньнем ды таемным
продажам сваёй маёмасьці.
Амаль 5 гадоў хаваўся Пётар Казырэўскі у
тайзе, але ў 1700 г., дачуўшыся, што на толькі што адкрытую Камчатку набіраюць
служылых людзей, здаўся ўладам. Сьведкі, якімі былі былыя сабутэльнікі, у адзін
голас сьцьвярджалі, што Пётар забіў сваю жонку з-за яе “нахальности”, а самыя
вядомыя з казакоў узялі яго на парукі, пакляўшыся ў сваёй “поручительной”, што
цяпер Пётар сваю новую будучую жонку не заб’е без папярэдняга дазволу Якуцкіх
уладаў. У пакараньне Пятра адхвасталі на гандлёвым пляцы горада Якуцка пугай,
пасьля чаго якуцкі ваявода Траўрніхт прысудзіў яго да ссылкі на Камчатку, дзеля
прывядзеньня тамтэйшых жыхароў у падданства Расеі.
У верасьні 1700 г. з Якуцка вырушыў атрад
Цімоха Кабялёва, у які быў залічаны без акладу і Пётар Казырэўскі, які сасланы
на Камчатку, з дзецьмі.
Неўзабаве, у 1705 г., Пётар гіне ў сутычцы
з каракамі, а на ягонае “убылое” месца “верстается” пятнаццацігадовы сын Іван.
У 1711 годзе, Іван Казырэўскі, разам з
казаком Данілам Анцыферавым, быў замешаны ў бунце супраць “правицеля” Камчаткі
Ўладзімера Атласова, які з прычыны гэтага, быў забіты, а Івана Казырэўскага
абвясьцілі есаулам.
Каб уласкавіць улады, Іван Казырэўскі са змоўшчыкамі
“ўціхамірваў" непакорлівых камчадалаў, засноўваў Бальшарэцкі астрог. У
1711 г., разам з Д. Анцыферавым, зьдзейсьніў плаваньне “за пералівы” да першай
паўночнай выспы Курыльскае грады - Шумшу, “где напредь руские людзі не бывали”
і “прывёў” іхняе насельніцтва ў падданства Расеі.
У 1712 г. Іван Казырэўскі задумаў зьдзейсьніць
новы паход на Курыльскія выспы і дайсьці да “Апонского” гаспадарства, але намер
гэты не ажыцьцявіўся, бо ягоны змоўшчык Анцыфераў гіне ў бітве з ітэльменамі на
Авачы.
У 1713 г. Якуцкі ваявода даручыў Івану
Казырэўскаму выведку пра Камчацкі нос, і пра суседнія выспы, а таксама пра
Японію, ды паспрабаваць завязаць з ёй гандаль. Іван на свае сродкі пабудаваў
лёгкія марскія судны, забясьпечыў казакоў порахам ды волавам і 13 красавіка
1713 года адправіўся ў “паўдзённую краіну на марскія выспы”. Тады ім былі
заваяваныя выспы Парашумір ды Анектан. Казырэўскі з дапамогай палоннага японца
Сану сабраў зьвесткі і пра іншыя выспы Курыльскай грады ды Японіі, а таксама,
склаў чарцёж Курыльскіх выспаў.
Неўзабаве Іван Казырэўскі з-за сваіх пасьпяховых
рабаўніцкіх паходаў зрабіўся далёка не бедным чалавекам. Ён нават быў пэўны час
“приказчиком” Камчаткі, і нават завёў, з-за адсутнасьці паперы, ясачныя кнігі
на бяросьце. Калі новы “приказчик” Аляксей Петрылоўскі, які прыбыў з Якуцка, убачыў
багацьце Казырэўскага, то завёў супраць яго справу пра зьдзейсьненае раней
забойства Ўладзімера Атласава.
Не бачачы магчымасьці выкруціцца,
Казырэўскі аддаў частку свайго багацьця і пастрыгся ў манахі пад імем “инока
Игнатия”. Тады ж ён пабудаваў на рацэ Ключавой Усьпенскую пустэльню “для бездапаможных,
састарэлых і параненых”, а таксама малітоўную хату ў імя Ўнебаўзяцьця Богамаці.
У 1718 г. Ігнацій атрымлівае ад Якуцкага
архімандрыта клабук і рызу ды зацьвярджаецца духоўным кіраўніком Камчаткі. Але
Казырэўскі не пакідае і сьвецкай улады, таму яго па “извету” Камчацкага “приказчика”
Лукашэўскага арыштоўваюць і “за караулом” адпраўляюць у Якуцк.
У 1720 г. Казырэўскі быў дастаўлены ў
Якуцк. Ізноў турма і катаваньні, але віна ягоная не была даказаная. Казырэўскі
атрымаў за Курыльскія паходы 10 рублёў грашмі і ў 1721 г. быў прызначаны
“строителем Покровского монастыря” і нават некаторы час замяшчаў архімандрыта
Феафана, калі той зьяжджаў у Табольск.
У 1724 г. ў Якуцку ізноў узбуджаецца справа
пра забойства “якуцкага Ярмака” Ўладзімера Атласава і раскрадваньні Іванам
Казырэўскім царкоўных грошаў. Якуцкі ваявода Палуэктаў, не здымаючы з
Казырэўскага арышту, робіць яго сваім хатнім сакратаром.
Ігнат
вырабляе фальшывы пашпарт, каб па ім зьбегчы ў Табольск, але быў выкрыты і
закуты ў кайданы. У турме ён сказаў “слово и дело” на Феафана і быў усё ж такі
пераправоджаны ў Табольск.
У Табольску Ігнаці паведамляе, што ведае
шлях у Японію. Яго вызваляюць і ўключаюць у партыю Якуцкага галовы казацкага
палка Апанаса Шастакова. Але Берынг, у бытнасьць сваю ў Якуцку, не надаў значэньня
словам Казырэўскага і не ўзяў яго ў сваю экспэдыцыю.
У 1728 г. Ігнат будуе за свае грошы судна
“Эверс” і адпраўляецца да вусьця ракі Лены ў надзеі Паўночным марскім шляхам
прайсьці ў Японію, але гэтаму паходу перашкодзіў лёд.
Чалабітная, якую ён падаваў раней,
верагодна падзейнічала, бо манаха Ігнація запатрабавалі ў Маскву. 20 жніўня
1729 г. Казырэўскі выехаў з Якуцка ў Маскву. Спачатку яго сустрэлі з пашанай.
Сэнат нават задаволіў яго просьбу пра пакрыцьцё страты маёмасьці на Камчатцы і
пастанавіў выдаць яму 55 рублёў. Ягоныя паведамленьні зьявіліся 26 сакавіка
1730 г. ў “Санкт-Петербургских ведомостях”.
У кастрычніку 1730 г. Сэнат пастанавіў
вылучыць Казырэўскаму 500 рублёў на будаўніцтва Ўсьпенскага манастыра на
Камчатцы. Але зноў усплыла справа пра забойства Атласава. Сынод пазбавіў
Ігнація “священства и монашества”
і перадаў справу ў Юсціц-калегію.
У ёй у студзені 1732 г. было вырашана “расстригу Козыревского казнить смертью”. 16
лютага 1732. Сэнат зацьвердзіў сьмяротны прысуд. Казырэўскі зьвяртаецца за
памілаваньнем да імпэратрыцы Ганьне Ёнаўне, пералічваючы свае заслугі. Адказу
не было.
Іван Казырэўскі працягваў утрымоўвацца ў
падземнай каморы Праабражэнскага Прыказу, дзе 2 (30 сьнежня) 1734 года і памёр.
Ён быў пахаваны на могілках Праабражэнскай слабады, дзе звычайна хавалі
калоднікаў.
Так сышоў з жыцьця Іван Казырэўскі, у
манастве Ігнацій, ураджэнец горада Якуцка, першаадкрывальнік Курыльскіх выспаў,
да жыцьцяпісу якога 26 сакавіка 1630 г. зьвярнулася газэта “Санкт-Петербургские ведомости”. Пазьней, у
красавіцкім выпуску ейнага дадатку “Сочинения и переводы, к пользе
служащие” за 1758 год, Мілер паўтарыў публікацыю зьвесткі
Івана Казырэўскага. Тады ж гэтая публікацыя была паўтораная замежнымі
выданьнямі.
Літаратура:
*
Санкт-Петербургские ведомости. 26 марта 1730. С. 99-100.
* Известие о
Камчатской духовной миссии. // Сибирский вестник, издаваемый Григорием
Спасским. Ч. 18. Санктпетербург. 1822. С. 80-81.
* Г. С. Монах Игнатий Козыревский. // Сибирский
вестник, издаваемый Григорием Спасским. Ч. 2. Санктпетербург. 1823. С. 28-32.
* Взгляд на
внешнее благосостояние Восточной Церкви в XVIII веке. // Христианское чтение.
Ч. XLIV. Санктпетербург. 1831. С. 203-204.
* Словцев П. Историческое обозрение Сибири. Кн. 1. С 1585
до 1742. Москва. 1838. С. 246, 365-366, 438-439, 445.
* Заслуга Петра Великого по части распространения
географических познаний. Сочинение К. М. Бэра.// Записки Русского
географического общества. Кн. III. Санктпетербург. 1849. С. 233.
Описаниiе земли Камчатки сочиненное Степаномъ Крашенинниковымъ, Академïи Наукъ Профессормъ. Т. 1. Въ Санктпетербургѣ. 1755. С. 18, 415.
Описаниiе земли Камчатки сочиненное Степаномъ Крашенинниковымъ, Академïи Наукъ Профессормъ. Т. 2. Въ Санктпетербургѣ. 1755. С. 206.
О начале и распространении христианства в Камчатке. 1697–1742 гг. //
Историко-статистическое описание церквей. 1857. Санктпетербург. С. 1-23.
* Громов П. Историко-статистическое описание камчатских
церквей. // Труды киевской духовной академии. Т. 1. Киев. 1861. С. 32-35.
* Сбигнев А. Попытки русских к заведению торговых
отношений с Японией в XVIII и начале XIX столетий. // Морской сборник. Т. С. № 1.
Санктпетербург. 1869. С. 38-39.
* Сбигнев А. Материалы для истории Камчатки. Экспедиция
Шестакова. // Морской сборник. Т. С. № 2. Санктпетербург. 1869. С. 8-9.
* Сбигнев А. Исторический очерк главнейших событий в
Камчатке. // Морской сборник. Т. СІ. № 1. Санктпетербург. 1869. С. 76, 81, 84-85.
* Полонский
А. Курилы. // Записки Императорского
русскогого географического общества по отделению этнографии. Т. IV.
С.-Петербург. 1871. С. 389-393, 396-398.
* Анучин Д. Н. Племя Айнов. // Известие Императорского
общества любителей естествознания, антропологии и этнографии. Т. ХХ. Труды
Антропологического отдела. Кн. 2. Вып. 1. Москва. 1876. С. 88-90.
* Dubiecki M. Aleksander Czekanowski geolog i
podróżnik. // Tygodnik illustrowany. Warszawa. 29 stycznia (10 lutego) 1877. S. 81.
* Маныкин-Невструев А. Завоеватели Восточной Сибири Якутские казаки.
// Русский вестник. № 4. 1883. С. 473, 494
* Polacy w Syberji przez Zygmunta Librowicza. Kraków. 1884. S. 29.
Памятники Сибирской истории XVIII в. Кн. 2. 1713-1724. С.-Петербург. 1885. С. 45-46, 77, 121, 252, 268, 271-272, 536-537, XII.
*
Historya
literatury polskiej
na tle dzejów narodu skreślona przez Maryana Dubieckiego.
T.
II. Warszawa. 1888. S. 151, XII.
Андриевич В.
К. История Сибири. Ч. 2. Период с 1660
г. до воцарения императрицы Елисаветы Петровны. С.-Петербург. 1889. С. 108, 111, 113, 343-344.
* Приклонский В. Л. Материалы для библиографии Якутской области.
Иркутск. 1893. С. 23, VI.
* Козыревский (Иван
Петрович, в монашестве – Игнатий). // Энциклопедический словарь Брокгауза и
Ефрона. Т. XVa. С.-Петербург. 1895. С. 612.
* Приклонский В.
Л. Летопись Якутского края, составленная
по официальным и историческим данным. Красноярск. 1896. С. 31, 33, VI.
* Игнатий (Иоанн
Козыревский), родом поляк, внук поляка взятого в плен при царе Алексее
Михайловиче и поселенного в Сибири. // Русский биографический словарь. Ибак-Ключарев.
Издан под наблюдением председателя Императорского Русского Исторического
Общества А. А. Половцова. С.-Петербург. 1897. С. 46-47.
* Слюнин Н.
В. Охотско-Камчатский край.
Естеств-историческое описание. Т. 1. С.-Петербург. 1900. С. 22.
* Козыревский
Ігнатий, монах, в мире Иван, из поляков. // Большая энциклопедия. Под редакцией
С. Н. Южакова. Т. 11. С.-Петербург. 1903. С. 161.
* Владимир
Васильев Атласов и Данило Анцыфоров. // Садовников Д. Наши землепроходцы. Рассказы о заселении
Сибири (1581-1712 гг.). 3-е изд. Москва. 1905. С. 158-159.
* Позднев Д. Материалы по истории северной Японии и ее
отношений к материку Азии и России. Т. 2. Ч. II. Первые сношения России с Японией. Иокогама. 1909. С. 4.
* Владимир
Атласов, Камчатский Ермак. (К 200-летию занятия Камчатки). // Правительственный
вестник. С.-Петербург. 3 марта 1911.
* Козыревский Ив.
Петр., в монашестве Игнатий. // Русская энциклопедия под ред. С. А. Андрианова. Т. 10.
Петроград. 1914. С. 213.
* Козыревский
Иван Петрович (в монашестве Игнатий). // Новый Энциклопедический словарь. Т.
22. Петроград. 1915. Стб. 111.
* Стрелов Е.
Д. Акты Архивов Якутской Области (с 1650
г. до 1800 г.). Т. 1. // Известия Якутской Областной Ученой Архивной Комиссии.
Т. 1. Якутск. 1916. С. 34-35.
* Janik M.
Dzieje Polaków na Syberji. Kraków. 1928. S. 43, 458.
* Колониальная
политика царизма на Камчатке и Чукотке в XVIII веке. Сборник архивных
материалов под редакцией Я. П. Алькора и А. К. Дрезина. Вступительная статья С.
Б. Окуня. Ленинград. 1935. С. 5-6, 16,
33, 35, 37, 40, 43-45, 133, 135-139, 193-195, 205.
* Колониальная
политика Московского государства в Якутии XVII в. Сборник документов под общей
редакцией Я. П. Алькора и Б. Д. Грекова. Вступительная статья И. М. Троцкого.
Ленинград. 1936. С. 122-123, 255.
* Окунь С. Б.
Очерки по истории колониальной политики в Камчатском крае. Ленинград. 1936. С. 18, 22.
* Соловьев А. И. Курильские острова. Москва - Ленинград. 1945. С. 6.
* Марков С. Русские люди на Курильскіх острровах. Издание
газеты «Сталинское Знамя». Библиотека агитатора и пропагандиста. Пенза. 1946. С. 3-7.
* Сергеев М.
А. Курильские острова. Москва. 1947. С. 69-70. 148.
* Соловьев А.
И. Курильские острова. 2-е изд.
Ленинград. 1947. С. 13, 232.
* Крашенинников
С. П. Описание земли Камчатки. Москва. 1948.
* Крашенинников
С. П. Описание земли Камчатки. Москва. 1949.
Огрызко И. И. Камчадальский чертеж
Ивана Козыревского // Камчатская правда. Петропавловск-Камчатский.1 ноября 1951.
* Ефремов Ю.
К. К истории названий Большой и Малой
Курильских гряд. // Вопросы географии. Физическая география Сб. 24. Москва. 1951. С. 431-438.
* Ефремов Ю. К. Курильское ожерелье. Москва – Ленинград. 1951. С. 17-20, 24.
* Русские
мореходы в Ледовитом и Тихом океанах. Сборник документов о великих русских
географических открытиях на северо-востоке Азии в XVII веке. Составил М. И. Белов. Ленинград – Москва. 1952. С. 323.
* Огрызко И. И. Открытие Курильских островов. // Языки и
история народностей Крайнего Севера СССР. Ученые записки № 157. Ленинградский
государственный ордена Ленина университет им. А. А. Жданова. Факультет
народностей Севера. Вып. 2. 1953. С. 196-197.
* Белов М. И.
Арктическое мореплавание с древнейших времен до середины XIХ века.
Москва. 1956.
С. 259, 557.
Lensen G. A. The Russian push toward Japan. Russo-Japanese
relations 1697-1875. Princeton. New Jersey.1959.
S. 32-33, 35.
* Файнберг
Э. Я. Русско-японские отношения в
1697-1875 гг. Москва. 1960. С. 22-23.
* Сафронов Ф. Г. Русские крестьяне в Якутии (XVII – начала XX
вв.). Якутск. 1961. С. 43-44.
* Полевой Б.
Козыревские на Камчатке. // Камчатская правда. Петропавловск-Камчатский.
4 июля 1962.
* Воскобойников В. И. Слово на карте. Из истории географических
названий Камчатского полуострова. Петропавловск-Камчатский. 1962. С. 34-35.
* Атлас географических открытий в Сибири и
северо-западной Америке в XVII-XVIII вв. Москва. 1964. С. 35.
* Полевой Б. П. Казачья «скаска» 1707 г. о камчатских
гейзерах и Ключевской сопке. // Вопросы географии Камчатки. Вып. III.
Петропавловск-Камчатский. 1965. С. 121.
* Полевой Б. П. Камчатские берестяные ясачные книги начала XVIII
в. // Вопросы географии Камчатки. Вып. IV.
Петропавловск-Камчатский. 1966. С. 125.
* Сафронов Ф. Г. Ссылка в Восточную Сибирь в XVII веке.
Якутск. 1967. С. 85.
* Кусков В. П. Краткий топонимический словарь Камчатской
области. Петропавловск-Камчатский. 1967. С. 12,
47-48, 55, 57, 97, 116.
* Полевой Б. П. Кем и когда была открыта Авачинская губа? //
Труды Дальневосточного филиала им В. Л. Комарова Сибирского отделения Академии
Наук СССР. Серия историческая Т. 6. Народы Советского Дальнего Востока в
дооктябрьский период истории СССР. Владивосток. 1968.С. 81.
* История Сибири с Древнейших времен до наших
дней. В пяти томах. Т. 2. Сибирь в составе феодальной России. Ленинград. 1968. С. 50,
161, 515.
* Полевой Б. П. Поляки в истории географических открытий на
востоке Сибири в XVII – начале XVIII вв. Обзор
вновь выявленных архивных источников. // История русско-польских контактов в
области геологии и географии. 2-й Польско-Советский симпозиум (тезисы
докладов). Ленинград 12.VI-19.VI 1972. Ленинград.
1972. С. 57.
* Kuczyński A. Syberyjskie szlaki. Wrосław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
1972. S. 199, 443.
* Александров В. А. Послесловие. // Кин Д. Японцы открывают Европу. 1720-1830. Москва. 1972. С. 201.
* Полевой Б. П. Камчатка в первых трудах Академии Наук. // Наука
и техника. (Вопросы истории и теории). Сборник научных трудов Ленинградского
отделения Советского национального объединения истории, философии,
естествознания и техники. Вып. VIII. Ленинград. 1973. С. 27.
* Козыревский
Иван Петрович. // Большая советская энциклопедия. Т. 12. 3-е изд. Москва. 1973. С. 392.
* Черевко К.
Е. Игнатий Козыревский – автор «Описания
Апонского государства». // Проблемы Дальнего Востока. № 2 (14). Москва. 1975. С. 137-142.
* Полевой Б. П. Польские сочинения XVII в. о Сибири
и роль поляков в истории ранних русских географических открытий в Северной и
Восточной Азии. // Русско-польские связи в области наук о Земле. Москва. 1975. С. 15-16.
* Чертеж Козыревского // Алексеев А. И. Хождение от Байкала до Амура. Москва. 1976. С. 47-50.
* Полевой Б. П. Адам Каменский Длужик в Восточной Сибири и
источники его этнографических сообщений. (Итоги дальнейших архивных изысканий). //
Historia kontaktów polsko-rosyjskich w dziedzinie etnografii (Materiały z
konferencji we Wrocławiu). Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. 1976. S 145.
Полевой Б. П. О происхождении первого описания Курильских
островов Ивана Козыревского. // Наука и техника. Вопросы истории и теории. Вып.
13. Ленинград. 1977. С. 89–91.
Марков С. Земной
круг. Москва. 1978. 427.
Козыревский И. За «перелевами» – «курящиеся
острова». Тексты «Чертежа Камчадальского Носу и морским островам» И. П.
Козыревского. // Русская тихоокеанская эпопея. Сб. док. Хабаровск. 1979. С. 447-458,
456-458.
* Кутаков Л. Н., Вербицкий С. И. Из истории русско-японских и
советско-японских отношений. // Проблемы Дальнего Востока. № 3 (39). Москва. 1981. С. 125.
* Заметки при чтении «Описания земли
Камчатки» С. П. Крашенинникова. // Пушкин А. С.
Собрание сочинений в десяти томах. Т. VIII. Москва. 1981. С. 348.
* Полевой Б. П. Плавал ли И. М. Рубец от Лены до Камчатки в
1662 г. // Известия АН СССР. Серия географическая. № 6. Москва. 1981. С.
135-136.
* Восставшие казаки – первооткрыватели Курил.
Новое об Иване Козыревском. // Полевой Б. П.
Первооткрыватели Курильских островов. Из истории русских географических
открытий на Тихом океане в XVIII в. Южно-Сахалинск. 1982. С. 15-26.
Беспокойный инок Игнатий // Северов П. Морские были. Рассказы. Киев. 1982. С. 36-51.
* Накамура С. Японцы и русские. Из истории
контактов. Пер. с японского с сокращениями. Москва. 1983. С. 39-41.
* Полевой Б. Японцы и русские. Правда и
вымысел. [С. Накамура. Японцы и русские. Из истории контактов. М. 1983.] //
Дальний Восток. № 9. Хабаровск. 1984. 158.
* Козыревский и открытие северных Курильских
островов. // Магидович И. П., Магидович В. И.
Очерки по истории географических открытий. Т. III. Географические
открытия и исследования нового времени
(середина XVII-XVIII в.). 3-е изд. Москва. 1984. С. 78-81.
* Табачко Н. С. Японские авторы о роли японских
«исследователей севера» Могами Токунай, Кондо Дзюдзо и Мамия Риндзо в открытии
Курильских островов и Сахалина (на рубеже XVIII-XIX вв.). //
Японская историография отношений России с сопредельными странами на Дальнем Востоке.
Владивосток. 1986. С. 76.
К островам за «перелевами». // Глушанков И. В. Славные навигаторы российские. Хабаровск. 1986. С. 9-23.
* Улащик Н.
Н. Об авторе этой книге. // Грицкевич В. П. От Немана к берегам Тихого океана. Минск. 1986. С. 5.
* Острова за
проливами. // Грицкевич В. П. От Немана
к берегам Тихого океана. Минск. 1986. С. 55-65, 293,
303.
* Сизых С. Казак Иван Козыревский. // Социалистическая
Якутия. Якутск. 16
сентября 1987.
* Słabczyński W. Polscy podróżnicy i odkrywcy. (wyd. drugie
zmienione) Warszawa. 1988. S. 42-44.
* Колумбы земли Русской. Сборник
документальных описаний об открытиях и изучении Сибири, Дальнего Востока и
Севера в XVII-XVIII вв. Составление, предисловие, комментарии, словарь К. В.
Цеханской. Хабаровск. 1989. С. 11-12, 255-269.
* Земной круг. Книга о землепроходцах и мореходах.
Т. 1. // Марков С. Избранные произведения в 2-х томах. Москва. 1990. С. 385-558.
Гропянов Е. В. В Камчатку. Историческая повесть. Владивосток.
1990. С. 4-7.
* Таксами Ч. М., Косарев В. Д. Кто Вы, Айны? Москва. 1990. С. 45.
Вахрин С. Иван Козыревский. // На суше и на море. 1990. Повести.
Рассказы. Очерки. Статьи. Москва. 1991. С. 371-385.
* Александров В. А., Покровский Н. Н. Власть и Общество. Сибирь в XVII в. Новосибирск.
1991. С. 383.
* Барковский О. Курилы принадлежат Республике Саха? Якутские
служилые люди – первооткрыватели Курильских островов. // Молодежь Якутии.
Якутск. 13 августа 1992. С. 3.
* Полевой Б.
А первыми были Россияне. Люди могут и забыть, кто был первооткрывателем
Южных Курил, но история это помнит. // Труд. Москва. 22 октября 1992.
* Бондаренко О. Неизвестные Курилы. Серьезные размышления о статусе
Курильских островов. Москва. 1992. С. 19,
349-351.
* Słabczyńcy W. i T. Kamieński-Dłużyk Adam. // Słabczyńcy W. i
T. Słownik podróżników Polskich.
Warszawa. 1992. S. 188.
*
Гольденберг Л. А. Первопроходец Иван Козыревский в устье Лены. // Полярная звезда. № 4. Якутск. 1993. С. 119-126.
* Иван Козыревский.
// Вахрин С. Покорители Великого океана.
Петропавловск-Камчатский. 1993. С. 29-67.
Kuczyński A. Syberia. Czterysta lat
polskiej diaspory. Antalogia historyczno-kulturowa. Wrocław-Warszawa-Kraków. 1993. S. 36-37, 51-55, 427.
* Крашенинников
С. П. Описание земли Камчатки. В двух
томах. Т. I. Санкт-Петербург –
Петропавловск-Камчатский. 1994. С. 18, 415.
* Крашенинников
С. П. Описание земли Камчатки. В двух
томах. Т. II. Санкт-Петербург –
Петропавловск-Камчатский. 1994. С. 206.
* 1717-1721 гг.
Летопись города Якутска от основания до настоящего времени (1632-1910 гг.) [Из
неопубликованной книги историка Г. А. Попова.] // Якутск вечерний. Якутск. 18
июля 1997. С. 4.
* Смолич И.
К. История Русской Церкви. Ч. 2.
1700-1917. Москва. 1997. С. 226-227, 770.
* Ярмоленка В. Казырэўскі Іван Пятровіч. // Энцыклапедыя
Гісторыі Беларусі ў 6 тамах. Т. 4. Мінск. 1997. С. 13.
Начало присоединения Курильских островов к России. // Полевой Б. П. Новое об открытии Камчатки. Ч. 2. Петропавловск-Камчатский.
1997. С. 141-147.
* Ермоленко
В. Как два Ивана царю Петру Курилы
подарили. (К 275-летию присоединения Курильских островов к России). //
Славянский набат. Минск. № 41 (5-11 ноября) [С. 6]; № 42-43 (12-25 ноября) [С. 8.]; № 44 (26 ноября – 2 декабря) [С. 3.]. 1998.
* Polewoj B. P.
Trzy pokolenia
Kozyrewskich na Syberii na podstawie źródeł archiwalnych. Tłumaczył z języka rosyjskiego Jan Sokołowski. Полевой Б. П. Три поколения Козыревских в Сибири (на
основании архивных источников). Резюме. Перевела С. Ожеховска. // Syberia w historii i kulturze
narodu polskiego. Pod red. nauk. A. Kuczynskiego. Wrozlaw. 1998. S. 21-30.
Козыревский Иван Петрович // Морской биографический справочник Дальнего
Востока России и Русской Америки XVIII - нач. XX вв. Владивосток. 1998. С. 95.
* Ярмоленка В. А. Казырэўскі Іван Пятровіч. // Беларуская
энцыклапедыя ў 18 тамах. Т. 7. Мінск. 1998. С. 436.
* Ярмоленка
В. Сказ аб тым, як адзін літвін Пятру
Курылы падарыў. // Літаратура і мастацтва. Мінск. 6 жніўня 1999. С. 16.
* Казырэўскі Іван (1680-1734). // Географы і
падарожнікі Беларусі. Альбом – атлас пад рэдакцыяй доктара геаграфічных навук
В. А. Ярмоленкі. Мінск. 1999. Арк.
4.
Громов П. (протоиерей).
Историко-статистическое описание камчатских церквей. Слова и речи
[Репр. воспроизведение изд. 1857 г., СПб.]. Петропавловск-Камчатский.
2000.
Виктория Петрушкина. [А. Б.] Неистовый монах.
// Якутск вечерний. Якутск. 6 октября 2000. С. 11.
*
Козыревский Иван Петрович (в монашестве Игнатий). // Энциклопедия
Якутии. Т. 1. Москва. 2000. С. 334.
* Якутия. Хроника. Факты. События. 1632-1917
гг. Сост. А. А. Калашников. Якутск. 2000. С. 68.
* Да Курылаў – шлях нялёгкі. Іван Казырэўскі.
// Марціновіч А. Элегіі забытых дарог. Гістарычныя нарысы, эсэ. Мінск. 2001. С. 30-44.
* Полевой Б.
Три поколения Козыревских на Востоке Сибири. // Сибирь в истории и
культуре польского народа. Москва. 2002. С. 31-40.
* Дальше – только
океан. // Ермоленко В. Белорусы и
Русский Север. Минск. 2009. С. 53-60.
* Богданов В. Исследователь Курил и Японии. // Природа. № 5.
Москва. 2002. С. 92-99.
* Юрганова И. И. Из истории православия на Камчатке... (некоторые факты биографии И. Козыревского). // Якутский архив. № 3. Якутск. 2005. С. 129-131.
Поход Ивана Козыревского на Курильские острова // Пшеничный И. Русская Азия. – Санкт-Петербург. 2006. С. 542-550.
* Юрганова И. И. Из истории православия на Камчатке... (некоторые факты биографии И. Козыревского). // Якутский архив. № 3. Якутск. 2005. С. 129-131.
Поход Ивана Козыревского на Курильские острова // Пшеничный И. Русская Азия. – Санкт-Петербург. 2006. С. 542-550.
* Ермоленко
В. Как два белоруса Курилы России
подарили. // 7 дней. Минск. 8 ноября 2007. С. 28.
Иван Козыревский первооткрыватель и… монах. // Пасенюк Л. Бурное время
лососей. Проза. Ист. розыск. Петропавловск-Камчатский. 2007. С. 321-339.
* Козыревский
Иван Петрович. // Курохтина Н. И. Камчатка:
от открытия до наших дней. Популярный историко-краеведческий справочник.
Петропавловск-Камчатский. 2008. С. 106-109.
Да Курылаў – шлях нялёгкі. Іван Казырэўскі.
// Марціновіч А. Зерне да зерня.
Гісторыя ў асобах. Мінск. 2008. С. 189.
* Дальше – только океан. // Ермоленко В. Белорусы и Русский Север. Минск. 2009. С. 53-60.
* Зух М.
Газета «Санкт-Петербургские ведомости» об якутском уроженце Иване
Козыревском. // Літоўка ды саха. Сш. 1. Койданава. 2010. С. 76-81.
* Зуев А. С.
Козыревский Иван Петрович // Историческая
энциклопедия Сибири. К-Р. Новосибирск. 2010. С. 99.
* Юрганова И. И. Кангаласская Покровская церковь (краткая
летопись храма). // Якутский архив. № 1. Якутск. 2011. С. 62.
Атаман. (В Камчатку). Историческая повесть.
[Ч. 4. Черный монах] // Гропянов Е. Избранное. Исторические повести. Городские
рассказы. Раздумья писателя, издателя. Из переписки. Петропавловск-Камчатский. 2011. С. 162-324.
Кузьминков В. Курилы – земля российская. О необоснованности
территориальных претензий Японии к России. // Свободная мысль. № 4. 2013. С. 117-130.
* Іван Казырэўскі. // Марціновіч А. Гісторыя праз лёсы. Т. 2. [Выпуск выдання ажыццёўлены па заказе і пры
фінансавай падтрымцы Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь] Мінск. 2016. С. 179-185.
* Марціновіч
А. Да Курылаў – шлях нялёгкі. Іван
Казырэўскі. // Сустрэчы з роднымі і блізкімі. Знаёмствы, адкрыцці, дыялогі.
(Адрасы Беларусі ў свеце). Мінск. 2017. С. 142-153.
Марця Курыла,
Койданава
.jpg)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz