Максыміліян Ільліч Швэйцар (Швэйцэр) – нар. 2 кастрычніка 1880 (1881)
г. у губэрнскім месьце Смаленск Расейскай імпэрыі, у габрэйскай сям’і патомнага
ганаровага грамадзяніна, банкіра, купца першай гільдыі.
Скончыўшы гімназію ў Смаленску Максымілян у
1899 г. паступіў на прыродазнаўчае аддзяленьне фізыка-матэматычнага факультэту
Маскоўскага унівэрсытэту, дзе прымаў актыўны ўдзел у дзейнасьці
сацыял-дэмакратычных рэвалюцыйных гурткоў.
27 студзеня 1902 г. Швэйцар быў арыштаваны
і прыгавораны, па абвінавачваньню ў падрыхтоўцы і за ўдзел у палітычных
дэманстрацыях 9 і 17 лютага 1902 г. у Маскве, загадам ад 20 лютага 1902 г. і
пастановай міністра ўнутраных спраў ад 9 сакавіка 1902 г. да высылцы ў межы
Іркуцкага генэрал-губэрнатара тэрмінам на 4 гады. 16 сакавіка 1902 г. Максымілян
падаў хадайніцтва пра памілаваньне, але маскоўскі генэрал-губэрнатар вялікі
князь Сяргей Аляксандравіч, з-за свайго антысэміцтва, адхіліў яго.
Іркуцкім ваенным генэрал-губэрнатарам Швэйцар
быў прызначаны ў Якуцкую вобласьць, а Якуцкім губэрнатарам – у Алёкмінскую
акругу Якуцкай вобласьці.
4 чэрвеня 1902 г. ён быў дастаўлены ў
акруговае места Алёкмінск і быў уселены ў с. Нахтуйскае. Алёкмінскім акруговым
спраўнікам 14 чэрвеня 1902 г. прызначаны памочнікам пісарчука Нахтуйскага валаснога
праўленьня. Ад верасьня 1902 г. займаўся ўрокамі ў Мачынскай рэзыдэнцыі.
“Телеграмма
Старшему советнику Олекминска
№
211
28 IX 1902
Швейцер на Маче у резидента Чижика дает
уроки детям его
Душкин”. /НАРС(Я). Ф. 12 и. Оп. 17. Д. 10. Л. 9./
Нагадаем, што Мэльхіёр Чыжык у 1863-1864 гг.
узначальваў паўстанцкі атрад ў Менскай губэрні і за гэта быў сасланы ў Сыбір на
катаргу.
Ужо ў кастрычніку 1902 г. губэрнатарам былі
забароненыя Швэйцару адлучкі праз раку Лену з Нахтуйска ў Мачу (амаль
насупраць), як ў пункт, які знаходзіцца на тэрыторыі Іркуцкай губэрні.
У
ссылцы Максыміліян блізка сышоўся з чальцамі ПСР. Па хадайніцтве маці,
Браніславы Швэйцар, патомнай ганаровай грамадзянкі, у лістападзе 1902 г. ён атрымаў
дазвол генэрал-губэрнатара пераехаць на жыхарства ў Мінусінскі вуезд Енісейскай
губэрні.
Загадам ад 6 сьнежня 1902 г. Швэйцар быў вызвалены
ад ссылкі ў Сыбіры з дазволам вярнуцца ў Эўрапейскую Расею, але з абраньнем
месца жыхарства паміма гарадоў з вышэйшымі навучальнымі ўстановамі і
знаходжаньнем пад наглядам паліцыі да 1 сакавіка 1904 г.
Атрымаўшы прахадное пасьведчаньне ён 28
сьнежня 1902 г. выехаў з акруговага места Алёкмінск Якуцкай вобласьці ў
губэрнскае места Смаленск Расейскай імпэрыі.
Пасьля вызваленьня 17 сакавіка 1903 г.
з-пад нагляду паліцыі працягваў рэвалюцыйную дзейнасьць у шэрагах ПСР, дзе
зрабіўся адным з кіраўнікоў баявой арганізацыі. Меў псэўданімы: Павел, Леопольд, Давужогро, Мак-Куллон Артур Генри Мюр.
4 кастрычніка 1903 г. Швэйцар выехаў
за мяжу дзе ў Швэйцарыі ўвайшоў у “Баявую арганізацыю” ПСР і пачаў займацца вырабам
дынаміту ды бомбаў.
Напрыканцы 1903 г. Максыміліян вярнуўся ў
Расійскую імпэрыю разам з Аляксеем Пакацілавым пад чужымі імёнамі дзеля арганізацыі
замаху на міністра ўнутраных спраў В. Плеве. 15 ліпеня 1904 г. бомбай
вырабленай Швэйцарам Ягор Сазонаў забіў Плеве на мосьце праз Абводны канал у
Санкт-Пецярбургу.
У верасьні - кастрычніку 1904 г. Швэйцар
кіраваў працамі па вырабу дынаміту ў тайнай майстэрні ў Парыжы.
У лістападзе 1904 г. Швэйцар пад выглядам англійскага артыста прыехаў у
Санкт-Пецярбург з заданьнем звабіць граданачальніка Трэпава.
У ноч з 25 на 26 лютага 1905 г. Максіміліян
Швэйцар загінуў, пры нявысьветленых абставінах, у сваім нумару ў Пецярбурскім
гатэлю “Брысталь” ад выбуху бомбы, якая захоўвалася там.
Літаратура:
* Швейцер
М. И. 120, 121, 163, 167, 194, 309. // Казарян П. Л. Олекминская политическая ссылка 1826-1917 гг.
Якутск. 1995. С. 476.
* Швейцер
М. И. 120, 121, 163, 167, 194, 309. // Казарян П. Л. Олекминская политическая ссылка 1826-1917 гг.
Изд. 2-е доп. Якутск. 1996. С. 476.
Тэкільля Рэстарант,
Койданава
Приложение 4
КРАТКИЕ БИОГРАФИИ
ПОЛИТИЧЕСКИХ
ССЫЛЬНЫХ ОЛЕКМИНСКОГО ОКРУГА
(1826-1917 гг.)
ШВЕЙЦЕР МАКСИМИЛИАН ИЛЬИЧ род. в 1880 г. в
семье потомственного почетного гражданина. Бывший студент Московского
университета. Арестован по обвинению в подготовке и за участие в политических
демонстрациях 9 и 17 февраля 1902 г. в Москве. Повелением от 20 февраля 1902 г.
и постановлением министра внутренних дел от 9 марта 1902 г. выслан в пределы
Иркутского генерал-губернаторства сроком на 4 года. Иркутским военным
генерал-губернатором назначен в Якутскую обл., а якутским губернатором — в
Олекминский округ.
Доставлен в г. Олекминск 4 июня 1902 г. и
водворен в с. Нохтуйск. Олекминским окружным исправником 14 июня 1902 г.
назначен помощником писаря Нохтуйского волостного правления. С сентября 1902 г.
занимался уроками в Мачинской резиденции, однако в октябре губернатором
запрещены отлучки из Нохтуйска в Мачу как в пункт, находящийся на территории
Иркутской губ. По ходатайству матери в ноябре 1902 г. получил разрешение
генерал-губернатора переехать на жительство в Минусинский уезд Енисейской губ.
Повелением от 6 декабря 1902 г. освобожден
от ссылки в Сибири с разрешением возвратиться в Европейскую Россию, но с
избранием места жительства вне городов с высшими учебными заведениями и с
нахождением под надзором полиции до 1 марта 1904 г.
Получил проходное свидетельство и 28
декабря 1902 г. выехал из Олекминска в г. Смоленск.
После освобождения из-под надзора полиции
продолжал революционную деятельность в рядах ПСР. Стал одним из руководителей
боевой организации ПСР. Выехал за границу, вернулся под видом английского
артиста в Россию и во главе с отрядом готовил очередное покушение эсеров. По
неизвестной причине в Петербургской гостинице “Бристоль”, в его номере, 26
февраля 1906 г. произошел взрыв хранящейся бомбы, от которого погиб.
/П. Л. Казарян. Олекминская политическая ссылка 1826-1917 гг.
Изд. 2-е доп. Якутск. 1996. С. 309-310./
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz