ЎЎЎ 5. Халерха Ханідовіч. Вялікі маленькі юкагір Тэкі Адулок. Ч. 5. Imteurgino viresniojo givenimas. “Кальвіна”. 2019.

    Пераклад на літоўскую мову зьдзейсьніў Аляксандар (Аляксандрас, Aleksandras) Іванавіч (Янавіч) Якшэвіч (Якшэвічус, Якшявичюс, Jakševičius), які нар. 2 студзеня 1886 г. у павятовым месьце Шаўлі Ковенскай губэрні Расейскай імпэрыі.

    Пасьля заканчэньня чыгуначнай школы ў Kaйшадары Ковенскай губэрні, у 1900-1906 гг. працаваў слюсарам у чыгуначных майстэрнях. Пасьля заканчэньня настаўніцкіх курсаў, пачынаючы ад 1907 г. працаваў у сельскім настаўнікам. Падчас I-й усясьветныя войны ў 1915 г. эвакуяваўся з Новааляксандраўскага павету Ковенскай губэрні ў губэрнскае места Менск, дзе працягваў настаўнічаць.

    У 1917-1918 гг. прыналежаў да Партыі сацыялістаў-ляўдзяньнікаў Літвы. Ад 1918 г. чалец КП Літвы і на 1-м зьезьдзе КПЛ ў кастрычніку 1918 г. абраны ў ЦК. У сьнежні 1918 г. увайшоў у склад Часавага рэвалюцыйнага рабоча-сялянскага ўрада Літвы. У 1919 г. быў Народным камісарам шляхоў зносін у Літ-Бел. ССР. Увосень 1919 г. чалец падпольнага ЦБ КПЛ у Каўнасе, выконваў абавязкі яго сакратара. У 1920-1921 гг. чалец Замежнага Бюро КПЛ у Смаленску ды Маскве.

    У 1923-1924 гг. нам. заг. аддзелам народнай адукацыі м. Менску, заг. Партыйнай школай пры ЦК КП(б) Беларусі. Перакладаў на літоўскую мову твора Леніна і Сталіна. У 1931-1932 гг. рэдактар газэты Raudonasis artojas у Менску. заг. навучальнай часткай, працаваў настаўнікам у СШ № 1 м. Менску.

    Пераклаў на літоўскую мову “ТВТ” Янкі Маўра. 26 сьнежня 1936 г. арыштаваны і 5 кастрычніка 1937 г. асуджаны на 10 гадоў пазбаўленьня волі ў лягерах. Пакараньне адбываў разам з паэтам Станіславам Пятровічам Шушкевічам (1908-1991), ураджэнцам Койданаўшчыны, бацькам Станіслава Станіслававіча Шушкевіча, які, як першы кіраўнік незалежнай Беларусі, быў адзін з трох удзельнікаў падпісаньня Белавескіх пагадненьняў аб юрыдычным замацаваньні распаду СССР.

    Арыштаваны 26 лістапада 1936 г. у Менску па адрасе пражываньня: Гpамадзкая д. 30/6, кв. 2. Абвінавачаны па арт. 72, 76, 145 КК БССР і асуджаны 5 кастрычніка 1937 г. пазасудовым органам НКУС як “чалец контррэвалюцыйнай нацыянал-фашыстоўскай арганізацыі” ды за “антысавецкую дзейнасьць” да 10 гадоў ППЛ.

    Пасьля вызваленьня настаўнічаў у Саратаўскай вобласьці. Рэабілітаваны 29 сьнежня 1954 г. Прэзыдыюмам Вярхоўнага суду БССР. Асабістая справа № 9935-са знаходзіцца ў архіве КДБ Беларусі.

    Памёр  6 красавіка 1971 г. у Вільнюсе.

    Шармайтис Л.  Ветеран революционного движения в Литве. // Советская Литва. Вильнюс. 14 января 1966.

    Šarmaitis R.  Aleksandras Jakševičius. // Tarybų Lietuvos enciklopedija. T. 2. Vilnius. 1986. Р. 93.

*    Якшявичюс (Jakševičius) Александрас // Литва. Краткая энциклопедия. Вильнюс. 1989. С. 666.

    Маракоў Л.  Вынішчэнне, або Пяць хваляў арыштаў беларускіх літаратараў. // Літаратура і Мастацтва. Мінск. 10 снежня 1999.

*    Якшэвіч (Якшэвічус) Аляксандр Іванавіч. // Маракоў Л.  Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі 1794-1991. Энцыклапедычны даведнік у трох тамах. Т. II. Мінск. 2003. С. 369-370.

    Халерха Ханідовіч,

    Койданава

                                                              08.01.2018 Автор: ИЛИН

                                Тэки Одулок — писатель, ученый, общественный деятель

    Тэки Одулок получил известность как писатель, основоположник юкагирской литературы, оставивший самобытное литературное наследие. Его повесть «Жизнь Имтеургина старшего» считается первым крупным произведением зарождавшейся литературы народов Севера. Через него читатель ознакомился с реальной, тяжелой дореволюционной жизнью коренных малочисленных народов Севера, стремлением народа к желанному будущему. Книга получила высокую оценку Максима Горького, Алексея Толстого, Александра Фадеева, других литераторов. Творчеством первого писателя — юкагира заинтересовались многие, повесть была переведена и издана в Великобритании, Франции, Чехословакии, Польше, Литве...

    С 1958 г. вновь начинают печатать его произведения: повесть «Жизнь Имтеургина-старшего» была переведена на несколько языков народов СССР и переиздана более десяти раз, трижды печатался очерк «На Крайнем Севере».

    В 2016 г. издательством «Бичик» начат выпуск книжной серии «Писатели народов Севера». Закономерно, что Тэки Одулок стал первым, чье литературное наследие открыло эту серию.

Жизнь и деятельность Николая Ивановича Спиридонова это пример служения родному народу, его имя продолжает жить, а память о нем сохраняется на его родине и в республике.

    Вячеслав Иванович Шадрин — научный сотрудник сектора арктических исследований ИГИиПМНС СО РАН.

    Валентина Семёновна Акимова — кандидат исторических наук, кафедра всемирной истории и этнологии СВФУ.

    /ilinjournal.com›teki-odulok-pisatel…obshestvenney…/